Ο Αργύρης Καστανιώτης είναι γενικός διευθυντής και υπεύθυνος της ψηφιακής στρατηγικής των Εκδόσεων Καστανιώτη. Σπούδασε στο Λονδίνο εκδοτική παραγωγή και διοίκηση επιχειρήσεων (BSc Hons Graphic Media Studies, PGDip New Media Production). Για θέματα ψηφιακών εκδόσεων έχει συμμετάσχει στο Tools of Change conference της Νέας Υόρκης και της Φρανκφούρτης και στο Futurebook conference του Bookseller στο Λονδίνο.
Στο eVent του eAnagnostis (Τετάρτη, 11 Ιουνίου) θα συμμετάσχει στη συζήτηση για την “αναγνωστική εμπειρία σήμερα και αύριο”.
eAnagnostis: Τι σημαίνει διαβάζω ένα βιβλίο και πώς αυτό αλλάζει στο ψηφιακό περιβάλλον, με τη διάδοση του internet και των ηλεκτρονικών βιβλίων;
Αργύρης Καστανιώτης: Διαβάζω ένα βιβλίο σημαίνει αναγιγνώσκω ένα κείμενο με στόχο την μόρφωση, την ενημέρωση, τη διασκέδαση ή και όλα τα παραπάνω μαζί. Αυτό που αλλάζει στο ψηφιακό περιβάλλον είναι η δυνατότητα να ανακαλύψει κάποιος νέους συγγραφείς και κείμενα και να τα αποκτήσει αμέσως.
eAnagnostis:Τι αλλάζει για τον εκδότη βιβλίων στην ψηφιακή εποχή;
Αργύρης Καστανιώτης: Αλλάζει καταρχάς η εργαλειοθήκη που έχει στη διάθεσή του. Ταυτόχρονα όμως μεγαλώνει και ο ανταγωνισμός, εφόσον είναι πολύ πιο προσιτή οικονομικά για τον καθένα η έκδοση ενός ψηφιακού βιβλίου.
eAnagnostis: Πώς θα μπορούσε ο εκδότης να εμπλουτίσει την αναγνωστική εμπειρία στο ψηφιακό περιβάλλον, τόσο για τα έντυπα όσο και για τα ηλεκτρονικά βιβλία, ανάλογα με το είδος του βιβλίου;
Αργύρης Καστανιώτης: Κάνοντας χρήση των νέων πολυμεσικών εργαλείων που πλέον διαθέτει και διαμορφώνοντας ένα ευρύτερο γνωσιακό πλαίσιο γύρω από το κείμενο που εκδίδει, θα μπορεί να προσφέρει στον αναγνώστη μια πιο ολοκληρωμένη άποψη για τη θεματολογία του και το συγγραφέα του.
eAnagnostis: Σε ποιους τρεις τομείς το ηλεκτρονικό βιβλίο και ειδικότερα η ανάγνωσή του βρίσκονται ήδη σε ικανοποιητικό σημείο και σε ποιους τρεις τομείς θα μπορούσε να βελτιωθεί μαθαίνοντας από το έντυπο ή αξιοποιώντας καλύτερα τις – ψηφιακές δυνατότητες;
Αργύρης Καστανιώτης: Για τα λογοτεχνικά κείμενα υπάρχουν ήδη υπηρεσίες όπως το Kindle της Amazon, που παρέχουν στον αναγνώστη μια πληρέστερη προσέγγιση στο κείμενο, καθιστώντας το ψηφιακό βιβλίο πιο ενημερωμένο από την αντίστοιχη έντυπη έκδοσή του.
Το ψηφιακό λογοτεχνικό βιβλίο έχει να «μάθει» πολλά ακόμη από το έντυπο, σε ότι αφορά θέματα τυπογραφίας και σωστής απεικόνισης του κειμένου στην σελίδα-οθόνη.
Τα πανεπιστημιακά συγγράμματα, κατά την άποψή, μου θα βελτιωθούν αν ξεφύγουν από τη γραμμική λογική που έχει το έντυπο βιβλίο και αν αποκτήσουν πιο δυναμική μορφή, αντίστοιχη με αυτή της Wikipedia, αλλά με την αποκλειστική φροντίδα και επιμέλεια της πανεπιστημιακής κοινότητας.
Ο Άρης Καραταράκης ασχολείται με τo ψηφιακό περιεχόμενο από το 2009. Δραστηριοποιείται επαγγελματικά στο χώρο των ηλεκτρονικών και έντυπων εκδόσεων. Είναι συνιδιοκτήτης της thinking από το 2011 και υπεύθυνος ψηφιακής παραγωγής.
Στο eVent του eAnagnostis θα συμμετάσχει στη συζήτηση για την “παραγωγή έντυπου και ηλεκτρονικού βιβλίου”.
eAnagnostis: Πόσο εύκολο είναι για έναν εκδοτικό οίκο, που ως τώρα ασχολούταν αποκλειστικά με τα έντυπα βιβλία, να περάσει στην παραγωγή ebooks; Πώς η μετάβαση αυτή διαφοροποιείται από το είδος των βιβλίων (λογοτεχνία και δοκίμιο, πανεπιστημιακά συγγράμματα και σχολικά βοηθήματα, παιδικά βιβλία, οδηγοί κλπ);
Άρης Καραταράκης: Ο βαθμός δυσκολίας εξαρτάται κυρίως:
από τo περιεχόμενο και τις μορφές στις οποίες είναι αποθηκευμένο το κάθε βιβλίο.
από τις τεχνικές γνώσεις που απαιτούνται για την παραγωγή τους.
από το αν το βιβλίο είναι νέα παραγωγή ή πρόκειται για μετατροπή από backlist.
από το αν ο εκδότης καλείται να επενδύσει όχι μόνο σε νέο λογισμικό αλλά και σε τεχνογνωσία για την παραγωγή των ψηφιακών προϊόντων.
Σε επίπεδο περιεχομένου, μερικές περιπτώσεις:
Αν το περιεχόμενο είναι διαθέσιμο μόνο σε έντυπο ή PDF εικόνας, τότε πρέπει να περάσουμε από μια σειρά μετατροπών και διορθώσεων (OCR > πέρασμα και διόρθωση περιεχομένου σε κειμενογράφο > ψηφιοποίηση)
Αν το βιβλίο αποτελείται μόνο από συνεχές κείμενο (π.χ. λογοτεχνικά βιβλία) και το περιεχόμενο είναι διαθέσιμο σε επεξεργάσιμη μορφή, η διαδικασία είναι σχετικά απλή.
Αν μιλάμε για ένα τεχνικό βιβλίο, τότε ο βαθμός δυσκολίας είναι σημαντικά μεγαλύτερος. Π.χ. για μαθηματικά ή πίνακες σε μορφή εικόνας πολλές φορές είναι αναγκαία η δημιουργία αυτών των συστατικών εκ νέου σε άλλες μορφές (πχ. MathML για τα μαθηματικά).
Βιβλία με ιδιαιτερότητες στο στήσιμο, π.χ. coffee table books, παιδικά βιβλία, θέλουν ειδική αντιμετώπιση και, παρότι υπάρχουν λύσεις, όπως fixed layout epubs και δημιουργία ebooks με το iBooks Author, πολλές φορές μια εφαρμογή (iOS, Android) κρίνεται ως καταλληλότερη λύση από αυτή του epub.
Σε επίπεδο εργαλείων και τεχνικών γνώσεων :
Πέρα από την αγορά ενημερωμένου λογισμικού (προγράμματα σελιδοποίησης, επεξεργασίας εικόνας κ.ά.), απαιτείται η σχετική εκπαίδευση του τμήματος παραγωγής για τη σωστή χρήση των νέων δυνατοτήτων των προγραμμάτων καθώς και των συσκευών ανάγνωσης.
Εξαιρετικά σημαντική είναι και εξοικείωση των συγγραφέων, επιμελητών και διορθωτών με τις νέες δυνατότητες αλλά και τις διαφορές των ψηφιακών προϊόντων σε σχέση με τα έντυπα.
Για τις σύνθετες παραγωγές πολλές φορές οι τεχνικές γνώσεις που απαιτούνται είναι εκτός του γνωστικού πεδίου ενός σελιδοποιού.
Ο εκδότης καλείται να εκπαιδεύσει το τμήμα παραγωγής ή να βρεί νέους συνεργάτες (εξωτερικούς ή εσωτερικούς) οι οποίοι θα αναλάβουν αποκλειστικά το κομμάτι της ψηφιοποίησης.
eAnagnostis: Πώς η ψηφιοποίηση των βιβλίων αλλάζει τη ροή εργασίας (workflow) του εκδοτικού οίκου και τη δουλειά του ατελιέ και των ανεξάρτητων σελιδοποιών; (αρχιγράμματα, τυπογραφία, υποσημειώσεις, ενσωμάτωση εικόνων, πίνακες, μαθηματικά)
Άρης Καραταράκης: Τα workflow της παραγωγής ποικίλουν και έχουν να κάνουν κυρίως με την σειρά που γίνονται οι διαδικασίες. Μερικά παραδείγματα:
digital first then print
παράλληλη παραγωγή
print first then digital
Οι αλλαγές του τωρινού workflow είναι αρκετές. Σας αναφέρω τις πιο χαρακτηριστικές από αυτές.
Θα πρέπει να δημιουργηθoύν (εφόσον δεν υπάρχουν) digital style guides του εκδοτικού οίκου και να εναρμονιστούν με αυτά του εντύπου (π.χ πρωτοσέλιδα κ.ά.) Επίσης στα βιβλία της backlist προστίθεται ένα επιπλέον βήμα διόρθωσης του περιεχομένου πριν την τελική ψηφιοποίηση (ειδικά αν πρόκειται για βιβλία που έχουν περάσει από OCR).
Με βάση αυτούς τους κανόνες ένα βιβλίο μπορεί να ξεκινήσει από το στάδιο συγγραφής ή διόρθωσης σε έναν κειμενογράφο (π.χ. Microsoftt Word) πριν αυτό φτάσει στα χέρια του σελιδοποιού.
Ο επιμελητής ή ο διορθωτής παραδίδει στον σελιδοποιό ένα σωστά χαρακτηρισμένο αρχείο. Για πιο τεχνικά βιβλία αυτό μπορεί να σημαίνει ότι το αντίστοιχο πρώτο αρχείο μπορεί να είναι σε μορφή XML, HTML, LaTeX κ.ά. Αυτό το αρχείο μπορεί να αποτελέσει τη βάση για να ξεκινήσει οποιoδήποτε από τα 3 workflows που αναφέραμε.
Η μετατροπή ενός απλού νέου βιβλίου είναι κάτι που μπορεί να αναλάβει ένας σελιδοποιός με τη βοήθεια έτοιμων ή παραμετροποιημένων για τις ανάγκες του εκδότη λογισμικών σελιδοποίησης.
Οι πιο σύνθετες παραγωγές μπορούν να γίνουν είτε από τον σελιδοποιό είτε από κάποιον εσωτερικό ή εξωτερικό συνεργάτη με γνώσεις γύρω από την τεχνολογία του web, καθώς το ePub αποτελείται κυρίως από σελίδες HTML. Το ατελιέ ή ο σελιδοποιός καλούνται να αποκτήσουν σχετική τεχνογνωσία ή να συνεργαστούν με ανθρώπους που γνωρίζουν την τεχνολογία αυτή.
Ως προς τα τυπογραφικά στοιχεία όπως τα αρχιγράμματα, οι εκδόσεις συχνά απλοποιούνται, καθώς τα βιβλία μας πρέπει να είναι συμβατά με όσο το δυνατόν περισσότερες συσκευές.
eAnagnostis: Αν και το ePUB είναι σήμερα το πιο διαδεδομένο format, πώς ο εκδότης μπορεί να είναι έτοιμος για την αξιοποίηση του ψηφιακού περιεχομένου πέρα από το ePUB ή για την προοπτική αλλαγής της μορφής του ηλεκτρονικού βιβλίου στην εξέλιξη της τεχνολογίας και των προτύπων;
Άρης Καραταράκης: Μέχρι σήμερα τo έντυπο αποτελούσε το τελικό προϊόν ενός εκδοτικού οίκου. Το τελικό αρχείο αποθήκευσης ήταν το PDF, ένα αρχείο προγράμματος σελιδοποίησης ή ακόμα και τα φιλμ.
Ξεκινώντας τις ψηφιακές παραγωγές οι εκδότες έχουν έρθει αντιμέτωποι με διάφορες δυσκολίες που αφορούν την μετατροπή αυτών των αρχείων σε ψηφιακή μορφή.
Η αγορά του ψηφιακού βιβλίου αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς και το ίδιο συμβαίνει με την τεχνολογία γύρω από την παραγωγή του. Οι τωρινοί πρωταγωνιστές της αγοράς (Apple, Amazon) στην προσπάθεια τους να παρέχουν περισσότερες δυνατότητες από του ανταγωνιστές τους προσθέτουν επιπλέον λειτουργίες ξεφεύγοντας από τα επίσημα standards.
‘Ετσι ο αρχικός στόχος του epub ως ενός αρχείου που αναπαράγεται παντού δεν έχει επιτευχθεί με τα τωρινά δεδομένα.
Τελικά, ένας τίτλος που θέλουμε να πωλείται σε όλες τις αγορές απαιτεί την παραγωγή του βιβλίου σε διαφορετικές μορφές π.χ. ePub 2.0, ePub 3.0, edupub, fixed layout, mobi, kf8, βιβλία φτιαγμένα με iBooks Author κ.ά.
Στην πραγματικότητα, το epub αλλά και οι υπόλοιπες μορφές ebooks αποτελούν ένα υποπροϊόν της διαδικασίας ψηφιοποίησης.
Στη thinking προτείνουμε μια διαδικασία δημιουργίας ενός ενιαίου αρχείου XML από το οποίο έχουμε τη δυνατότητα αυτοματοποιημένης σε μεγάλο βαθμό παραγωγής σε οποιαδήποτε μορφή επιθυμεί ο εκδότης.
Ο εκδότης επενδύοντας σε ένα τέτοιο μοντέλο και χτίζοντας την ψηφιακή στρατηγική του μπορεί να αντιμετωπίσει με μεγάλη ευελιξία τις νέες προκλήσεις των ψηφιακών εκδόσεων αλλά και να διαχειριστεί και να εκμεταλλευτεί καλύτερα το περιεχόμενό του.
Ο Νίκος Βένιος είναι ηλεκτρολόγος ηλεκτρονικός μηχανικός (Πανεπιστήμιο Γλασκώβης) με εξειδίκευση στην ψηφιακή επεξεργασία σημάτων (μεταπτυχιακές σπουδές στα πανεπιστήμια του Strathclyde και του Newcastle). Επί σειρά ετών εργάσθηκε ως υπεύθυνος δοκιμών νέων σχεδιασμών ολοκληρωμένων κυκλωμάτων, υπεύθυνος συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων καθώς και ως Senior Business Project Manager σε μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες πληροφορικής της Ελλάδας. Από το Φθινόπωρο 2011 έχει αναλάβει υπεύθυνος ψηφιακών εκδόσεων και εφαρμογών στις Εκδόσεις Πατάκη.
Στο eVent του eAnagnostis θα συμμετάσχει στη συζήτηση για την “παραγωγή έντυπου και ηλεκτρονικού βιβλίου”.
eAnagnostis: Με ποιο τρόπο έχετε προχωρήσει στην ψηφιοποίηση του καταλόγου σας;
Νίκος Βένιος: Σύμφωνα με τις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής αλλά και με τη βοήθεια της διαρκώς αναπτυσσόμενης τεχνολογίας, στόχος μας είναι σχεδόν όλες οι νέες εκδόσεις μας να κυκλοφορούν παράλληλα με την έντυπη και σε ψηφιακή μορφή. Ταυτόχρονα, γίνεται μία προσπάθεια κάποιες παλαιότερες εκδόσεις μας να κυκλοφορήσουν σε ψηφιακή μορφή. Δηλαδή στον τομέα των ψηφιακών εκδόσεων κινούμαστε σε δύο κατευθύνσεις, αφενός προς τα εμπρός ψηφιοποιώντας σχεδόν κάθε νέο τίτλο που εκδίδουμε και αφετέρου προς τα πίσω, ψηφιοποιώντας παλαιότερα εκδοθέντα βιβλία, όπου αυτό είναι εφικτό λόγω της μορφής των υφιστάμενων αρχείων. Προσπαθούμε ταυτόχρονα να εμπλουτίζουμε ολοένα και περισσότερο το περιεχόμενο των ψηφιακών τίτλων που εκδίδουμε, μέσω των δυνατοτήτων της πληροφορική, παρέχοντας τη προστιθέμενη αξία που αναμένει ο αναγνώστης από ένα ψηφιακό προϊόν.
eAnagnostis: Πώς η ψηφιοποίηση του καταλόγου σας έχει αλλάξει τη ροή εργασίας (workflow) του εκδοτικού οίκου και τη δουλειά του ατελιέ και των ανεξάρτητων σελιδοποιών; Πώς έχει αλλάξει ο τρόπος παραγωγής των νέων τίτλων με δεδομένη την ταυτόχρονη διάθεσή τους και σε ebooks;
Νίκος Βένιος: Η διαδικασία της υλοποίησης και παραγωγής ψηφιακών βιβλίων έχει τους δικούς της νόμους και κανόνες. Έτσι γνωρίζοντας ότι ένας τίτλος πρόκειται να κυκλοφορήσει και σε ψηφιακή μορφή, σαφώς προετοιμάζεται ανάλογα εξαρχής. Η αρχική σελιδοποίηση πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε όλες οι πληροφορίες που περιέχει ένα βιβλίο να εισάγονται με παραμετρικό τρόπο και να είναι έτσι ευκολότερη και σε μαγαλύτερο βαθμό αξιοποιήσιμη η χρήση τους. Επιπλεόν, πρέπει η παραμετροποίηση να γίνεται στο μέγιστο βαθμό, καλύπτοντας όσο το δυνατό περισσότερο τις όποιες ανάγκες της μελλοντικής τεχνολογίας.
eAnagnostis: Αν και το ePUB είναι σήμερα το πιο διαδεδομένο φορμάτ, πώς ο εκδότης μπορεί να είναι έτοιμος για την αξιοποίηση του ψηφιακού περιεχομένου πέρα από το ePUB ή για την προοπτική αλλαγής της μορφής του ηλεκτρονικού βιβλίου στην εξέλιξη της τεχνολογίας και των προτύπων;
Νίκος Βένιος: Μετά ePUB2 ήρθε το ePUB3, το οποίο δίνει στον αναγνώστη τη δυνατότητα μίας πληρέστερης και πιο ενδιαφέρουσας αναγνωστικής εμπειρίας. Αυτό όμως προϋποθέτει ότι η αρχική σελιδοποίηση του βιβλίου πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε η πληροφορία που εμπεριέχει να είναι όσο το δυνατό κατακερματισμένη (fragmented) ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί με όποιο τρόπο απαιτείται. Η ίδια διαδικασία πρέπει να ακολουθείται σε κάθε νέο τίτλο που εκδίδεται ώστε να είμαστε έτοιμοι για τις μελλοντικές απαιτήσεις των αναγνωστών μέσω των μελλοντικών ψηφιακών προϊόντων. Βέβαια οι απαιτήσεις αυτές ήδη έχουν αρχίσει να προδιαγράφονται μέσα από τα format του ePUB3, του iBook και άλλων που χρησιμοποιούνται επί του παρόντος παγκοσμίως.
Ο Δρ. Δημήτριος Κουής είναι Μηχανικός Η/Υ και Πληροφορικής με εξειδίκευση στα Δίκτυα, στα Πληροφοριακά Συστήματα και στην Επιστήμη της Πληροφόρησης. Από το 2004 εργάζεται ως Τεχνικός Υπεύθυνος στα αναπτυξιακά έργα του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, ενώ από το 2006 είναι Επιστημονικός Συνεργάτης στο τμήμα Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης του ΤΕΙ Αθήνας. Ειναι διαχειριστής της δράσης “Κάλλιπος – Ελληνικά ακαδημαϊκά ηλεκτρονικά συγγράμματα και βοηθήματα”.
Στο eVent του eAnagnostis θα πάρει μέρος στη συζήτηση “παραγωγή έντυπων και ηλεκτρονικών βιβλίων.
eAnagnostis: Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες της παραγωγής ακαδημαϊκών ηλεκτρονικών συγγραμμάτων και πώς αντιμετωπίζονται από τους εκδότες τους;
Δημήτρης Κουής: Στο πλαίσιο της Δράσης «Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα» που χρηματοδοτείτε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση & Δια Βίου Μάθηση» του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ) θα δημιουργηθεί ένας μεγάλος αριθμός ηλεκτρονικών βιβλίων-συγγραμμάτων. Οι ιδιαιτερότητές τους καθορίζονται από τη Θεματική Περιοχή για την οποία προορίζονται τα ακαδημαϊκά συγγράμματα. Παραδείγματος χάρη, τα ακαδημαϊκά συγγράμματα στη Θ.Π. «Φυσικές (Θετικές) Επιστήμες», πέραν του κειμένου, θα περιέχουν, κατά πάσα πιθανότητα, μαθηματικές εξισώσεις, χημικούς τύπους, πολύπλοκα σχήματα και διαγράμματα, καθώς και απλούς ή σύνθετους πίνακες. Επιπλέον, τα εν λόγω συγγράμματα είθισται να περιέχουν πολυμεσικό υλικό, όπως εικόνες, ήχο και βίντεο, αλλά και διαδραστικό υλικό, όπως info-graphics, java applets κ.λπ.
Ωστόσο, αν και τα τελευταία χρόνια τα πρότυπα (standards) έχουν εξελιχθεί σημαντικά, παραμένει ακόμα ζητούμενο για τους συγγραφείς ή/και τους γραφίστες η ενσωμάτωση στα ηλεκτρονικά βιβλία όλων των παραπάνω αντικειμένων, μέσω απλών, και άρα εύχρηστων/φιλικών για το χρήστη, προγραμμάτων. Μάλιστα, όταν στέφονται με επιτυχία οι απόπειρες των εκδοτών να ενσωματώσουν τελικά στα βιβλία ένα μέρος ή το σύνολο των προαναφερθέντων αντικειμένων, αυτό συμβαίνει όχι επειδή έχουν εφαρμόσει τις προδιαγραφές που θέτουν τα πρότυπα, αλλά κυρίως επειδή έχουν επινοήσει ειδικές κατά περίπτωση (custom ή proprietary) λύσεις. Το αποτέλεσμα είναι ο χαμηλός βαθμός διαλειτουργικότητας των e-books από συσκευή σε συσκευή [δηλαδή, κλειστότητα (closeness) που χαρακτηρίζει τόσο το περιεχόμενο όσο και τη συσκευή ανάγνωσης].
eAnagnostis:Με ποιον τρόπο προβαίνετε στην ψηφιοποίηση των ηλεκτρονικών συγγραμμάτων και βοηθημάτων που σας υποβάλλουν οι συγγραφείς;
Δημήτρης Κουής: Καταρχήν, θα θέλαμε να διευκρινίσουμε ότι δεν ψηφιοποιούμε το έντυπο υλικό που παραλαμβάνουμε μέσω OCR ή άλλων μεθόδων αποτύπωσης (π.χ. σκανάρισμα, φωτογράφιση) αλλά λαμβάνουμε το υλικό σε ψηφιακή μορφή. Τα βιβλία που θα παραχθούν στο πλαίσιο της Δράσης θα ανήκουν στην κατηγορία των e-born βιβλίων.
Ειδικότερα, η διαδικασία παραγωγής ενός ηλεκτρονικού συγγράμματος ενώ εν πολλοίς προσομοιάζει στη διαδικασία δημιουργίας ενός εντύπου, εντέλει παρουσιάζει διαφοροποιήσεις επί της ουσίας, τόσο στον τρόπο δημιουργίας του πρωτογενούς υλικού όσο και στη σελιδοποίηση. Αναλυτικά, η διαδικασία διέρχεται από τα επόμενα στάδια:
Α) Παραλαβή του πρωτογενούς υλικού. Προαπαιτούμενα:
– Το εν λόγω υλικό είναι υποχρεωτικά στοιχειοθετημένο σε αρχείο, κατά προτίμηση Word (doc ή docx), στο οποίο και θα είναι τοποθετημένα, στα σημεία που επιθυμεί ο συγγραφέας, τα εξής: οι εικόνες, οι σύνδεσμοι (links), τα βίντεο, τα διαδραστικά και τα ηχητικά αντικείμενα.
– Εξάλλου, επειδή το βιβλίο θα περιλαμβάνεται στο αποθετήριο της Δράσης μας και σε format pdf (όπου θα είναι δυνατόν ο φοιτητής να το εκτυπώσει μερικά ή στο σύνολό του), είναι υποχρεωτικό να εμφανίζεται η περιγραφή του πολυμεσικού/διαδραστικού αντικειμένου ή του συνδέσμου μέσα στο κείμενο. Για το λόγο αυτό, όταν οι συγγραφείς θα εισαγάγουν (εντός του κειμένου) πίνακα που θα καταγράφονται τα εξής: Τίτλος αντικειμένου/συνδέσμου, Τύπος υλικού (π.χ. ηχητικό απόσπασμα), Περιγραφή αντικειμένου/συνδέσμου.
– Επιπλέον, οι εικόνες, τα σχήματα, καθώς και οποιοδήποτε άλλο υλικό, υποχρεωτικά παραλαμβάνονται σε ξεχωριστούς φακέλους. Συνιστώνται τα εξής: το υλικό που παραδίδεται από τους συγγραφείς να είναι συμβατό με τις τεθείσες προδιαγραφές για τα παραγόμενα ψηφιακά βιβλία (π.χ. φωτογραφίες 150 dpi, RGB, format PNG), επιπλέον να φυλάσσεται στην καλύτερη δυνατή ποιότητα (π.χ. φωτογραφίες 300 dpi, RGB, format PSD).- Επιπρόσθετα, είναι απαραίτητο να έχει γίνει φιλολογική επιμέλεια στο πρωτογενές συγγραφικό υλικό.
– Τέλος, το πρωτογενές υλικό παραδίδεται στοιχειοθετημένο βάσει (καθ)ορισμένων προδιαγραφών, ώστε, και η σελιδοποίησή του να διευκολυνθεί, στη συνέχεια, και η εξαγωγή του σε EPUB να είναι επιτυχής. Αναλυτικά, παρέχονται κατευθύνσεις σχετικά με την ορθή στοιχειοθεσία και τις προδιαγραφές προς τις οποίες οφείλουν να συμμορφώνονται τα στοιχεία εκτός κειμένου. Οι συγκεκριμένες οδηγίες καταγράφονται σε ειδικούς οδηγούς για γραφίστες και συγγραφείς.
Β) Σελιδοποίηση, από εξειδικευμένο γραφίστα.
Η σελιδοποίηση και η εξαγωγή του υλικού σε format EPUB διαφοροποιείται από τις συμβατικές μεθόδους που υιοθετούνται στην παραγωγή των έντυπων συγγραμμάτων. Συγκεκριμένα, επειδή το ηλεκτρονικό βιβλίο σε format EPUB αφενός μεταβάλλεται (ανάλογα με τη συσκευή ανάγνωσης και την οθόνη), αφετέρου είναι διαδραστικό, οποιαδήποτε παράλειψη ή λάθος στη σελιδοποίηση είναι άμεσα εμφανή. Αντιθέτως, στο έντυπο, η σελιδοποίηση μπορεί να γίνει με τέτοιον τρόπο ώστε να οι παραλείψεις να μην είναι, τουλάχιστον οπτικά, εμφανείς στο τελικό αποτέλεσμα.
Τα προγράμματα σελιδοποίησης που συστήνονται για χρήση είναι: InDesign (CS5.5, CS6, CC), Sigil, BlueGriffon.
Γ) Εξαγωγή σε EPUB και pdf
Δ) Έλεγχος σε διαφορετικές συσκευές/αναγνώστες και validation EPUB
eAnagnostis:Ποια είναι η χρυσή τομή ώστε τα ηλεκτρονικά συγγράμματα να αξιοποιούν μεν τις δυνατότητες εμπλουτισμού; αλλά συγχρόνως να είναι και διαθέσιμα για ανάγνωση σε δημοφιλείς εφαρμογές και συσκευές σήμερα ή/και στο μέλλον;
Δημήτρης Κουής: Η μόνη λύση είναι τόσο οι κατασκευαστές των αναγνωστών (e-readers), όσο και οι οίκοι λογισμικού που αναπτύσσουν τα ανάλογα συγγραφικά εργαλεία (authoring tools) πρέπει να επιμένουν στη συμμόρφωση με τα πρότυπα. Οι «κλειστές» ή οι ad-hoc λύσεις μπορεί ίσως να προσφέρουν, προσωρινά μόνο, μια διέξοδο σε ανεπάρκειες των προτύπων, αλλά σε βάθος του χρόνου ή θα καθιστούν το υλικό μη προσβάσιμο ή θα απαιτείται μεγάλη προσπάθεια για τη μετατροπή του σε EPUB.
eAnagnostis:Τι είναι αυτό που περισσότερο λείπει σήμερα από τα διαθέσιμα εργαλεία και υπηρεσίες ψηφιοποίησης;
Δημήτρης Κουής: Α) Καλύτερος συγχρονισμός επεξεργαστών κειμένου με σελιδοποιητικά προγράμματα: H σελιδοποίηση των ψηφιακών βιβλίων βασίζεται ιδιαίτερα στα paragraph και character styles, ώστε η εξαγωγή σε EPUB να είναι επιτυχής. Συνεπώς, όσο καλύτερα οργανωμένο και τακτοποιημένο είναι το κείμενο του πρωτογενούς υλικού τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες υπάρχουν να κυλήσει απρόσκοπτα η σελιδοποίηση και να αποφευχθούν τα οποιαδήποτε τυχόν προβλήματα στο validation. Όμως, σε αντίθεση με το InDesign, το Word απέχει παρασάγγας στη δημιουργία και την τήρηση custom προδιαγραφών. Θεωρητικά ο χρήστης μπορεί να δημιουργήσει τα δικά του styles και προδιαγραφές, όμως το πρόγραμμα έχει την τάση να επανέρχεται, συχνά απροειδοποίητα, στις default ρυθμίσεις. Αυτό σημαίνει ότι ο σελιδοποιός δεν έχει την άνετη ευελιξία να διαμορφώσει το κείμενο με τις προδιαγραφές που επιθυμεί και να υπάρχει συγχρονισμός με τις αντίστοιχες του InDesign. Επιπλέον, οι δυσκολίες σε αυτό το στάδιο μεταφέρονται και στο επόμενο γιατί όταν γίνεται εισαγωγή (Place στο InDesign) του κειμένου ελλοχεύει πάντοτε ο κίνδυνος να μην μεταφερθούν οι αντίστοιχοι χαρακτηρισμοί που έχουν δοθεί στο πρωτογενές υλικό.
Β) Αυτοματοποιημένη εισαγωγή μαθηματικών αντικειμένων: Θα ήταν πολύ μεγάλη διευκόλυνση αν γινόταν αυτοματοποιημένα εισαγωγή μαθηματικών αντικειμένων ως επεξεργάσιμο κείμενο.
Ο Σπύρος Παπαβασιλείου σπούδασε γραφιστική. Έχει εργαστεί επί σειρά ετών σε εταιρείες όπως Hellas Can A.Ε., Telemarketing A.E., και τα τελευταία 8 χρόνια εργάζεται στην εταιρεία Άνοδος Α.Ε. Η Άνοδος Α.Ε. είναι ο επίσημος διανομέας των προϊόντων Adobe στην Ελλάδα και εξουσιοδο- τημένο εκπαιδευτικό κέντρο της Adobe. Παράλληλα με τις ανωτέρω αρμοδιότητες είναι πιστοποιημένος εκπαιδευτής (Adobe Certified Instructor-Εxpert) στα δημοφιλή προγράμματα της Adobe (Photoshop, Illustrator, InDesign, Acrobat). Έχει πραγματοποιήσει πλήθος εκπαιδεύσεων σε μεγάλες διαφημιστικές εταιρείες και εκδοτικούς οργανισμούς.
Στο eVent του eAnagnostis θα συμμετάσχει στη συζήτηση για την “παραγωγή έντυπου και ηλεκτρονικού βιβλίου”.
eAnagnostis: Χρησιμοποιώντας ένα πρόγραμμα DTP, όπως το InDesign, σε ποιο βαθμό ένας εκδοτικός οίκος είναι έτοιμος για να περάσει στην παραγωγή ηλεκτρονικών βιβλίων; (ανάλογα με το είδος, για τι είδη αρχείων μιλάμε;)
Γιώργος Φωτόπουλος: Με το Adobe InDesing υποστηρίζουμε αποτελεσματικά τόσο εκδότες βιβλίων όσο και εκδότες περιοδικών και άλλων εντύπων. Μέχρι ένα σημείο υπάρχουν πολλά κοινά με την σχεδίαση σε έντυπη μορφή, αλλά υπάρχουν και πολλές διαφορές. Η σχεδίαση για epub χρειάζεται ιδιαίτερη προετοιμασία. Το σημαντικό στη σελιδοποίηση για την παραγωγή ενός epub είναι η οργάνωση του αρχείου με ορθόδοξο τρόπο, όπως: η δομή του αρχείου, η χρήση των σωστών γραμματοσειρών, η σειρά και η δομή των εικόνων, η μορφοποίηση με χρήση paragraph και character styles. Μάλιστα, οι τελευταίες εκδόσεις του InDesign επιτρέπουν την αυτοματοποίηση πολλών διαδικασιών, επιταχύνοντας τους χρόνους παραγωγής.
eAnagnostis: Τα ebooks δίνουν τη δυνατότητα αξιοποίησης παλαιότερων τίτλων, ανενεργών ή εξαντλημένων. Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζει ο εκδότης στην ψηφιοποίηση των παλαιότερων βιβλίων του και τι μέσα έχει για να τις ξεπεράσει;
Γιώργος Φωτόπουλος: Οι προκλήσεις είναι κυρίως στα κείμενα που έχουν στοιχειοθετηθεί με παλαιότερης τεχνολογίας γραμματοσειρές, και στην προσαρμογή του layout για εξαγωγή σε epub. Η ύπαρξη αρχείων με μη unicode γραμματοσειρές, παλιές postscript γραμματοσειρές, παρουσιάζουν κατά τη μεταφορά τους σε νέες εκδόσεις λογισμικού προβλήματα αντιστοίχισης χαρακτήρων. Και ενώ έχουμε το layout διατηρημένο έχουμε πολλά προβλήματα στις αντιστοιχήσεις των χαρακτήρων. Οι νέες εκδόσεις του InDesign έχουν βελτιώσει το λογισμικό προσπαθούν να βοηθήσουν το χρήστη στην αξιοποίηση παλαιότερων εκδόσεων με νέα χαραστηριστικά. Τέλος το InDesign, ως σκέλος του Creative Cloud, έχει την υποστήριξη όλης της οικογένειας των λογισμικών (όπως το Illustrator, το Photoshop, κοκ) της Adobe, δίνοντας στο χρήστη τη δυνατότητα να αξιοποιήσει πολλές από τις λειτουργικότητες τους στην παραγωγή του έντυπου και του ηλεκτρονικού βιβλίου.
eAnagnostis: Πώς ένας εκδοτικός οίκος μπορεί, χρησιμοποιώντας ένα DTP πρόγραμμα όπως το InDesign, να παράξει ικανοποιητικά αποτελέσματα για διαφορετικές πλατφόρμες πώλησης και ανάγνωσης βιβλίων, αλλά και να προχωρήσει την ψηφιοποίηση πέρα από το ePUB;
Γιώργος Φωτόπουλος: O εκδοτικός οίκος πρέπει να γνωρίζει σε βάθος την εφαρμογή σελιδοποίησης έτσι ώστε να μπορέσει να εξάγει σε διαφορετικά format π.χ. pdf, mobi. Οι διαφορές στα format συνδέονται πάντα με τις πλατφόρμες ανάγνωσης. Στο InDesign δημιουργούμε πρώτα το epub, από εκεί το εξάγωγουμε και προχωράμε στα υπόλοιπα παράγωγα με χρήση των κατάλληλων editors. Υπάρχει γεφυροποίηση των format και η σχετική βιβλιογραφία που μπορεί να βοηθήσει το χρήστη να παράξει τα επιθυμητά τελικά αποτελέσματα. Το InDesign δέχεται και εξάγει XML και έτσι μπορεί να αξιοποιήσει αρχεία που έχουν δημιουργηθεί σε άλλο πρόγραμμα αλλά και να εξάγει τα δικά του αρχεία για περαιτέρω μετατροπές.
eAnagnostis: Πώς αλλάζει ο ρόλος των ανεξάρτητα εργαζόμενων σελιδοποιών και του ατελιέ των εκδοτικών οίκων με την παραγωγή ηλεκτρονικών βιβλίων; Ποια υποστήριξη τους παράσχετε εσείς στη μετάβαση αυτή;
Γιώργος Φωτόπουλος: Ο ρόλος τους δεν αλλάζει ριζικά. Με μια σειρά εκπαιδευτικών σεμιναρίων, ο εκδοτικός οίκος μπορεί να ανταπεξέλθει στις νέες συνθήκες. Η εκπαίδευση είναι πάντα απαραίτητη, διότι συχνά τα ατελιέ χρησιμοποιούν μόνο το 30% του λογισμικού, χάνοντας την ευκαιρία να αξιοποιήσουν δυνατότητες που θα δώσουν εντυπωσιακά αποτελέσματα αλλά και θα μειώσουν σημαντικά τους χρόνους παραγωγής. Η σωστή και μεθοδική εκπαίδευση και μελέτη των εγχειριδίων αποτελεί κλειδί στην εξέλιξη και προσαρμογή των ατελιέ και των σελιδοποιών στη μετάβαση που συντελείται.
Ο Βασίλειος Γρετσίστας γεννήθηκε το 1987 στα Ιωάννινα. Είναι απόφοιτος Oικονομικών Eπιστημών (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων) με μεταπτυχιακές σπουδές στον τομέα των εκδόσεων (Master’s in Publishing – IDEC Universitat Pompeu Fabra). Αγαπά τα βιβλία και τα blogs που τα αφορούν. Διαχειρίζεται το βιβλιοφιλικό blog «Dreamers & Co.». Εργάζεται ως υπεύθυνος παραγωγής και social media στις Εκδόσεις Μίνωας.
Στο eVent του eAnagnostis θα συμμετάσχει στη συζήτηση για “το marketing έντυπων και ηλεκτρονικών βιβλίων στο διαδίκτυο”.
eAnagnostis: Ποιες είναι κατά τη γνώμη σας οι παράμετροι μιας επιτυχημένης παρουσίας ενός εκδοτικού οίκου στο διαδίκτυο και ιδιαίτερα στα κοινωνικά δίκτυα; Τι συνιστά μια επιτυχημένη παρουσία και πώς είναι μετρήσιμη;
Βασίλειος Γρετσίστας: Πιστεύω πως η επιτυχημένη παρουσία ενός εκδοτικού οίκου στο διαδίκτυο έχει να κάνει με τις επιλογές για το ποιες τάσεις της τεχνολογίας θα ακολουθήσει. Αυτό θα δώσει στην εταιρία μια συγκεκριμένη ταυτότητα που θα υποστηρίξει. Γενικότερα θεωρώ ως επιτυχημένη παρουσία αυτή που δίνει ένα ομοιόμορφο αποτέλεσμα, σεβόμενη κάθε ένα μέσο ξεχωριστά. Συγκεκριμένα στα κοινωνικά δίκτυα και κυρίως το Facebook που έχει και τη μεγαλύτερη δυναμική η επιτυχημένη παρουσία καθορίζεται από τα likes, αλλά μόνο αυτό δεν θα πρέπει να είναι αυτοσκοπός. Αυτό που έχει σημασία είναι η συμμετοχή του κόσμου και αυτό είναι απόλυτα μετρήσιμο σε κάθε σελίδα, είναι ο αριθμός των ακόλουθων που έχουν αλληλεπιδράσει με τη αυτή. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η συμμετοχή είναι πιο σημαντική από ένα απλό like.
eAnagnostis: Μπορεί το διαδίκτυο να αντικαταστήσει τη βιτρίνα ή το ράφι ενός βιβλιοπωλείου; Σε ποιο βαθμό μπορεί ένας εκδότης να διαθέσει μέσα από το site του τα έντυπα και ηλεκτρονικά του βιβλία και ειδικότερα σε σχέση με άλλα ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία;
Βασίλειος Γρετσίστας: Όχι, δεν μπορεί να το αντικαταστήσει. Προσωπικά πιστεύω πως είναι ένα κανάλι που ενισχύει τη φυσική πώληση. Βέβαια αυτό επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες όπως είναι η απόσταση από μεγάλα αστικά σημεία αλλά και οι καιρικές συνθήκες. Στην ουσία έχουμε να κάνουμε με δύο μοντέλα: αυτό του κοντινού βιβλιοπωλείου μας, που γνωρίζει τις συνήθειες και τα γούστα μας και αυτό του μοντέλου της τεχνολογίας που μας προτείνει αυτόματα νέους τίτλους (με κριτήριο προηγούμενες αγορές μας αλλά και καθαρά την προώθηση).
Ο εκδότης μπορεί να διαθέσει μέσα από το site του τόσο τα έντυπα όσο και τα ηλεκτρονικά του βιβλία, αλλά δεν μπορεί να ρίξει την προσοχή του σε αυτό. Σκοπός του είναι να εκδίδει ποιοτικά βιβλία και όχι να υποκαταστήσει τα βιβλιοπωλεία ηλεκτρονικά ή μη. Άλλωστε και στο εξωτερικό δεν υπάρχουν τέτοια μοντέλα. Τα εταιρικά sites προσπαθούν να ενημερώσουν όσο το δυνατόν καλύτερα το κοινό για το προϊόν.
eAnagnostis: Ποιες είναι οι διαφορές στην προώθηση και στην πώληση ενός έντυπου και ενός ψηφιακού βιβλίου στο διαδίκτυο;
Βασίλειος Γρετσίστας: Η πιο σημαντική διαφορά στην προώθηση ενός ηλεκτρονικού βιβλίου από ένα έντυπο είναι ότι η στόχευση γίνεται στην «αμεσότητα», στο ότι δηλαδή ο χρήστης χωρίς να μετακινηθεί από τον χώρο του και οποιαδήποτε στιγμή μπορεί να έχει στην κατοχή το βιβλίο που θέλει να αποκτήσει. Μια άλλη σημαντική διαφορά είναι και η τιμή τους που μπορεί να είναι σημαντικό κίνητρο για πάρα πολλούς αναγνώστες. Όταν μιλάμε για ένα έντυπο βιβλίο η προώθηση προϋποθέτει να υπάρχει η φυσική παρουσία ενός βιβλιόφιλου που έχει επιλέξει να μπει στον χώρο του βιβλιοπωλείου είτε να «χαζέψει» είτε να «αγοράσει». Αντίθετα με τα ηλεκτρονικά βιβλία, η προώθησή τους μπορεί να «βρει» τον υποψήφιο αναγνώστη χωρίς ο ίδιος να το έχει προαποφασίσει με όλα τα μέσα ηλεκτρονικής προώθησης που υπάρχουν όπως: Google Ads, Facebook Ads κτλ.
eAnagnostis: Πώς ένας εκδοτικός οίκος μπορεί να αναπτύξει και να διατηρήσει την επισκεψιμότητα στο site/κατάστημά του;
Βασίλειος Γρετσίστας: Αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους: Με διενέργεια διαγωνισμών με προϊόντα της εταιρίας, τη χρήση ενός εταιρικού blog που θα ξεφεύγει από τη λογική των Δελτίων Τύπου, χρήση blogs συγγραφέων, αλλά και μέσω των δημοφιλών κοινωνικών δικτύων: Goodreads, Facebook, Twitter, Pinterest αλλά και το παλαιότερα κυρίαρχο Newsletter. Όλα αυτά μαζί και σε συνδυασμό μπορούν να φέρουν τους αναγνώστες στο site/κατάστημα του εκδότη. Άλλωστε δεν προτείνεται η μετακίνηση των χρηστών από το ένα κοινωνικό δίκτυο στο άλλο, κάθε ένα έχει το δικό του φανατικό κοινό αλλά και την «γλώσσα» του, οπότε όλα ενισχύουν το site.
eAnagnostis: Πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε το περιεχόμενο των βιβλίων για να χτίσουμε μια στρατηγική προώθησης και επικοινωνίας του εκδοτικού οίκου στο διαδίκτυο;
Βασίλειος Γρετσίστας: Αυτό διαφέρει από βιβλίο σε βιβλίο καθώς και από εκδοτικό οίκο σε εκδοτικό οίκο, ωστόσο υπάρχουν πολλές επιλογές. Το περιεχόμενό του μπορεί να αξιοποιηθεί για δημιουργία video teasers, πρώτες σελίδες βιβλίων που ο αναγνώστης μπορεί να πάρει μια πρώτη γεύση, δημιουργία applications όπως geonovels που οι αναγνώστες αλληλεπιδρούν με την τεχνολογία και την ανάγνωση κτλ.
Ο Γιάννης Ν. Μπασκόζος είναι δημοσιογράφος, κριτικός βιβλίου και συγγραφέας. Σπούδασε μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών όπου και εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή στη θεωρία πολιτισμού. Διευθύνει το ηλεκτρονικό περιοδικό Ο Αναγνώστης.
Στο eVent του eAnagnostis θα συμμετάσχει στη συζήτηση για την «αναγνωστική εμπειρία σήμερα και αύριο».
eAnagnostis: Τι σημαίνει διαβάζω ένα βιβλίο και πώς αυτό αλλάζει στο ψηφιακό περιβάλλον, με τη διάδοση του internet και των ηλεκτρονικών βιβλίων;
Γιάννης Μπασκόζος: Διαβάζω σημαίνει ότι ανοίγω ένα βιβλίο και μπαίνω στις σκέψεις ενός άλλου. Από αυτή την άποψη, αν διαβάζω σε έντυπο ή σε ηλεκτρονικό περιβάλλον, δεν έχει καμία διαφορά. Από εκεί και πέρα υπεισέρχεται η παράμετρος «πώς διαβάζω» και αν κάποιο από τα δύο περιβάλλοντα με εξυπηρετεί περισσότερο. Μέχρι τώρα η συνήθεια να διαβάζουμε έντυπα βιβλία παραμένει ισχυρή αλλά σε περιοχές όπως των επιστημονικών βιβλίων, παλιότερων βιβλίων που μας βοηθάνε να ξεκλέψουμε χρόνο και να μην πάμε στη βιβλιοθήκη, βιβλίων multi media, κόμικ κ.ά φαίνεται να διαμορφώνονται νέες συμπεριφορές κερδίζοντας έναν κόσμο νεαρών αναγνωστών.
eAnagnostis: Τι αλλάζει για τον εκδότη βιβλίων στην ψηφιακή εποχή;
Γιάννης Μπασκόζος: Νομίζω, πολλά πράγματα δεν θα είναι πια ίδια. Πρώτον διαμορφώνεται μια νέα ψηφιακή αγορά, στην οποία όλοι σχεδόν οι έλληνες εκδότες προσπαθούν να πάρουν θέση. Δεύτερον η νέα αυτή αγορά πρέπει να γίνει από τη μεριά των εκδοτών και βιβλιοπωλών πιο ελκυστική, να προσφέρονται υπηρεσίες και διευκολύνσεις που δεν θα μπορούσαν να γίνουν στην παραδοσιακή αγορά. Τρίτον σταδιακά θα υπάρξουν κι αλλαγές στους εργαζόμενους στον εκδοτικό χώρο π.χ. το παραδοσιακό ατελιέ θα αλλάξει, το μάρκετινγκ έχει ήδη πάρει νέα χαρακτηριστικά κλπ., γι αυτό και χρειάζεται από τώρα μια περίοδος προσαρμογής.
eAnagnostis: Πώς θα μπορούσε ο εκδότης να εμπλουτίσει την αναγνωστική εμπειρία στο ψηφιακό περιβάλλον, τόσο για τα έντυπα όσο και για τα ηλεκτρονικά βιβλία, ανάλογα με το είδος του βιβλίου;
Γιάννης Μπασκόζος: Νομίζω ότι ο εκδότης μπορεί να αξιοποιήσει το ψηφιακό περιβάλλον κάνοντας πιο πλούσιο το βιβλίο, σε εικόνες, βίντεο, πρόσθετες πληροφορίες, links, δυνατότητες σημειώσεων, αναφοράς σε παλιότερες πηγές κλπ. Το βιβλίο , δηλαδή, να γίνει ένα πολλαπλό, σύνθετο, με συνδυασμό πολλών τεχνών αντικείμενο γνώσης και ψυχαγωγίας.
eAnagnostis: Σε ποιους τρεις τομείς το ηλεκτρονικό βιβλίο και ειδικότερα η ανάγνωσή του βρίσκονται ήδη σε ικανοποιητικό σημείο και σε ποιους τρεις τομείς θα μπορούσε να βελτιωθεί μαθαίνοντας από το έντυπο ή αξιοποιώντας καλύτερα τις – ψηφιακές δυνατότητες;
Γιάννης Μπασκόζος: Νομίζω σε κανέναν τομέα δεν είναι ικανοποιητική η διείσδυση του ηλεκτρονικού βιβλίου. Πιστεύω ότι αυτό θα είναι δυνατόν να το πούμε όταν το ηλεκτρονικό βιβλίο θα έχει μπει πλήρως στη δημόσια εκπαίδευση όλων των βαθμίδων. Αν θα έπρεπε να κρατήσει κάτι το ηλεκτρονικό βιβλίο από την παράδοση του έντυπου είναι η καλαισθησία. Πολλές φορές το ηλεκτρονικό βιβλίο υποκύπτει στην τρέχουσα τυποποιημένη ψηφιακή αισθητική. Τα ωραία στοιχεία, μερικές όμορφες γραμματοσειρές, οι αποστάσεις, τα στολίδια, η σχεδίαση της σελίδας, τα καλά εξώφυλλα , γενικά η λογική της καλής τυπογραφίας είναι κρίμα να χαθεί και να μην αποτυπωθεί, ίσως και με νέους τρόπους, στο ψηφιακό βιβλίο.
Ο Γρηγόρης Παπαγγελής έχει ψηφιοποιήσει εκατοντάδες λογοτεχνικά και παιδικά βιβλία για εκδοτικούς οίκους και αυτοεκδιδόμενους συγγραφείς. Είναι συνιδρυτής της eTypesetting.gr και μαζί με τους συνεργάτες του έχει αναπτύξει και συντηρεί την πλατφόρμα διακίνησης ψηφιακών βιβλίων bookserver.gr, την μόνη που υποστηρίζει τη δυνατότητα Social DRM.
Στο eVent του eAnagnostis θα συμμετάσχει στη συζήτηση για την “παραγωγή έντυπου και ηλεκτρονικού βιβλίου”.
eAnagnostis: Πόσο εύκολο είναι για έναν εκδοτικό οίκο, που ως τώρα ασχολούταν αποκλειστικά με τα έντυπα βιβλία, να περάσει στην παραγωγή ebooks; Πώς η μετάβαση αυτή διαφοροποιείται από το είδος των βιβλίων (λογοτεχνία και δοκίμιο, πανεπιστημιακά συγγράμματα και σχολικά βοηθήματα, παιδικά βιβλία, οδηγοί κλπ);
Γρηγόρης Παπαγγελής: Η ευκολία μετάβασης εξαρτάται από την υφιστάμενη ροή εργασίας του εκδοτικού οίκου, τα εργαλεία που χρησιμοποιεί και τις δεξιότητες του ανθρώπινου δυναμικού του. Ανάλογα και με το είδος των βιβλίων που παράγει, η μετάβαση μπορεί να απαιτήσει την απόκτηση νέων δεξιοτήτων στο εσωτερικό του εκδοτικού οίκου, την αγορά νέων εργαλείων, ή το outsourcing αυτών σε εξωτερικούς συνεργάτες. Τα λογοτεχνικά βιβλία έχουν συνήθως τις μικρότερες απαιτήσεις μετάβασης, ενώ τα παιδικά βιβλία και τα εκπαιδευτικά συγγράματα έχουν τις υψηλότερες, καθώς μπορεί να ενσωματώνουν εικόνα, ήχο, βίντεο, δυναμικά στοιχεία, διαδραστικότητα, αφήγηση κλπ.
eAnagnostis: Πώς η ψηφιοποίηση των βιβλίων αλλάζει τη ροή εργασίας (workflow) του εκδοτικού οίκου και τη δουλειά του ατελιέ και των ανεξάρτητων σελιδοποιών; (αρχιγράμματα, τυπογραφία, υποσημειώσεις, ενσωμάτωση εικόνων, πίνακες, μαθηματικά)
Γρηγόρης Παπαγγελής: Το ebook αποτελεί ένα εντελώς διαφορετικό μέσο από το έντυπο βιβλίο με διαφορετικές απαιτήσεις. Επιπλέον μπορεί να αναπαραχθεί σε ένα πλήθος συσκευών ανάγνωσης με διαφορετικές δυνατότητες. Κατά κανόνα, δεν υπάρχει σταθερή σελιδοποίηση αλλά δυναμική ανάλογα με τη συσκευή (οπότε και οι υποσημειώσεις δεν έχουν σταθερή θέση αλλά πρέπει να υλοποιηθούν με δυναμικά links), το κείμενο πρέπει να έχει τη σωστή κωδικοποίηση για να μπορεί να αναπαραχθεί ακόμα και από ανθρώπους με προβλήματα όρασης, πρέπει να ενσωματώνονται ελληνικά fonts, οι εικόνες και οι πίνακες να προσαρμόζονται στις διαφορετικές διαστάσεις των οθονών, κλπ. Όλες αυτές οι απαιτήσεις θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη από τα αρχικά στάδια επεξεργασίας του βιβλίου και από όλους τους εμπλεκόμενους, καθώς αν αμεληθούν, θα απαιτήσουν διπλή εργασία για την παραγωγή του ebook.
eAnagnostis: Αν και το ePUB είναι σήμερα το πιο διαδεδομένο format, πώς ο εκδότης μπορεί να είναι έτοιμος για την αξιοποίηση του ψηφιακού περιεχομένου πέρα από το ePUB ή για την προοπτική αλλαγής της μορφής του ηλεκτρονικού βιβλίου στην εξέλιξη της τεχνολογίας και των προτύπων;
Γρηγόρης Παπαγγελής: Ακόμα και το ίδιο το ePUB format εξελίσσεται. Προκειμένου ο εκδότης να είναι έτοιμος για το μέλλον, θα πρέπει να αντιμετωπίσει το ePUB σαν ένα παράγωγο αρχείο προερχόμενο από μια ευρύτερη διαδικασία/ροή ψηφιακής παραγωγής. Η ροή αυτή θα πρέπει να αποθηκεύει και να επεξεργάζεται το πρωτογενές υλικό του βιβλίου (κείμενα, εικόνες, πολυμέσα) σε μια ευέλικτη και ουδέτερη μορφή (π.χ. xml, html5) και με αυτόματες διαδικασίες να παράγονται όλα τα τελικά προϊόντα (εκτυπώσιμο PDF, ePUB, mobi, html ή ό,τι άλλο προκύψει στο μέλλον). Η ροή εργασίας που χρησιμοποιούμε στην ομάδα υπηρεσιών eTypesetting βασίζεται σε αυτή την αρχή.
Ο Γιάννης Πλιώτας είναι αναγνώστης και συγγραφέας. Αυτοέκδωσε το πρώτο του ηλεκτρονικό βιβλίο το 2006. Διαχειρίζεται το Twitter των Εκδόσεων Διόπτρα (@DioptraBooks).
Στο eVent του eAnagnostis θα συμμετάσχει στη συζήτηση για το “marketing έντυπων και ηλεκτρονικών βιβλίων στο διαδίκτυο”.
eAnagnostis: Ποιες είναι κατά τη γνώμη σας οι παράμετροι μιας επιτυχημένης παρουσίας ενός εκδοτικού οίκου στο διαδίκτυο και ιδιαίτερα στα κοινωνικά δίκτυα; Τι συνιστά μια επιτυχημένη παρουσία και πώς είναι μετρήσιμη;
Γιάννης Πλιώτας: Μιλώντας ειδικά για τo Twitter, ο εκδοτικός οίκος οφείλει να ακολουθήσει τους κανόνες του μέσου, να λειτουργεί αμφίδρομα και να επενδύσει χρόνο στη δημιουργία κοινότητας. Αν ο λογαριασμός απλώς ανακοινώνει τις νέες κυκλοφορίες ή μεταφέρει αυτόματα τα posts από το Facebook, θεωρώ ότι δεν αξιοποιεί τις δυνατότητές του. Αν όμως παράγει πρωτότυπο περιεχόμενο, μοιράζεται νέα από το χώρο, παίρνει θέση σε σχετικά ζητήματα και δημιουργεί συζητήσεις, θα αποκτήσει φίλους/followers που θα αλληλεπιδρούν μαζί του συστηματικά. Δεν θα έχει άμεσο χρηματικό κέρδος, αλλά θα προσθέτει στην αξία του άυλου κεφαλαίου φήμης που έχει ο κάθε εκδοτικός.
Η πετυχημένη παρουσία, ειδικά στο ελληνικό Τwitter, είναι μια υποκειμενική αίσθηση που έχει μόνο κάποιος χρήστης με συνεχή παρουσία στο μέσο. Σχετικά με το πώς είναι μετρήσιμη, είναι δύσκολο να το ορίσουμε. Οι αριθμοί που φαίνονται (likes ή followers) μερικές φορές είναι παραπλανητικοί. Όπως παραπλανητικό μπορεί να είναι και το ότι μια ανάρτηση πήρε εκατοντάδες retweets, μόνο και μόνο επειδή έτυχε να το αναμεταδώσει η Ελένη Μενεγάκη (δεν αναφέρω τυχαία το όνομα- η κ. Μενεγάκη έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα ρεύμα χρηστών που ασχολούνται σχεδόν αποκλειστικά με τις δικές της αναρτήσεις). Θεωρώ ότι έχουν περισσότερη αξία εφαρμογές ή sites που επιχειρούν να υπολογίσουν τη βαρύτητα ενός λογαριασμού (πχ το Klout ή το trending.gr).
eAnagnostis: Μπορεί το διαδίκτυο να αντικαταστήσει τη βιτρίνα ή το ράφι ενός βιβλιοπωλείου; Σε ποιο βαθμό μπορεί ένας εκδότης να διαθέσει μέσα από το site του τα έντυπα και ηλεκτρονικά του βιβλία και ειδικότερα σε σχέση με άλλα ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία;
Γιάννης Πλιώτας: Ένα μεγάλο ποσοστό των αναγνωστών ενημερώνεται πλέον απ’ το ίντερνετ και κατά τη γνώμη μου όχι μέσω εξειδικευμένων σελίδων, αλλά κυρίως μέσω κοινωνικών δικτύων. Με τους λογαριασμούς στα κοινωνικά δίκτυα, ένας εκδοτικός οίκος κάνει γνωστά τα βιβλία και τους συγγραφείς του, και προσελκύει αναγνώστες να γίνουν μέλη-πελάτες στο site του.
Παραμένει το πρόβλημα ότι ένας εκδοτικός οίκος, όσο μεγάλος κι αν είναι, έχει περιορισμένη ποικιλία βιβλίων και δύσκολα θα καλύπτει όλες τις ανάγκες ενός αναγνώστη. Αν η σελίδα ενός εκδοτικού είναι σε παρόμοιο επίπεδο με αυτήν ενός ηλεκτρονικού βιβλιοπωλείου, γιατί ο χρήστης να επιλέξει να εγγραφεί στη σελίδα του εκδοτικού, στην οποία δεν θα μπορεί να βρει όλα τα βιβλία που κυκλοφορούν; Μόνο αν έχει καταφέρει να πείσει τον αναγνώστη ότι η σελίδα του είναι ένα μέρος μιας ευρύτερης διαδικτυακής κοινότητας ενημέρωσης και ψυχαγωγίας.
eAnagnostis: Ποιες είναι οι διαφορές στην προώθηση και στην πώληση ενός έντυπου και ενός ψηφιακού βιβλίου στο διαδίκτυο;
Γιάννης Πλιώτας: Αυτή τη στιγμή, στη μικρή ελληνική αγορά ηλεκτρονικών τίτλων, δεν πιστεύω ότι υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις στην προώθηση, εκ μέρος ενός εκδοτικού. Θεωρώ ότι υπάρχουν μερικές αναξιοποίητες ιδέες όπως η προσφορά δωρεάν περιεχομένου μαζί με την αγορά ενός ebook (για παράδειγμα το προηγούμενο βιβλίο του ίδιου συγγραφέα), η συνδυαστική αγορά έντυπης και ηλεκτρονικής μορφής του ίδιου τίτλου και η κυκλοφορία ορισμένων τίτλων αποκλειστικά σε ηλεκτρονική μορφή.
Στο μέλλον θα έχει περισσότερο νόημα η διαφοροποίηση στην προώθηση, ειδικά αν αρχίσουν να αναπτύσσονται ηλεκτρονικές δανειστικές βιβλιοθήκες ή αντίστοιχες συνδρομητικές υπηρεσίες.
eAnagnostis: Πώς ένας εκδοτικός οίκος μπορεί να αναπτύξει και να διατηρήσει την επισκεψιμότητα στο site/κατάστημά του;
Γιάννης Πλιώτας: Είναι ωραίο ο συστηματικός χρήστης να έχει κι άλλα πράγματα να κάνει, πέρα απ’ το να αγοράζει βιβλία. Για παράδειγμα να διαβάζει άρθρα ή να μαθαίνει νέα. Ένα online κατάστημα θα αναπτύσσεται εφόσον υπάρχει σταθερό ρεύμα τροφοδότησης μέσω αναρτήσεων σε facebook, twitter και blog του εκδοτικού.
Επίσης, ο εκδοτικός αξίζει να φέρνει τον χρήστη μέσα στη διαδικασία. Να ζητάει τη γνώμη του για ένα εξώφυλλο, να προτείνει θέματα για τα οποία θα ήθελε να διαβάσει ή ακόμα και να ψηφίζει κάθε χρονιά ένα βιβλίο για να εκδοθεί (ανάμεσα σε υποψήφια που έχουν υποβάλει νέοι συγγραφείς).
eAnagnostis: Πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε το περιεχόμενο των βιβλίων για να χτίσουμε μια στρατηγική προώθησης και επικοινωνίας του εκδοτικού οίκου στο διαδίκτυο;
Γιάννης Πλιώτας: Ορισμένα βιβλία (και καθώς περνάει ο καιρός, όλο και περισσότερα) προσφέρονται για καμπάνιες προώθησης μέσω ίντερνετ, λόγω του θέματος ή της δομής τους. Χαρακτηριστικά αναφέρω το σπονδυλωτό The Kills του Richard House, που ήταν πέρσι υποψήφιο για Man Booker, καθώς και το Night Film της Marisha Pessl (Τελευταίο Αίνιγμα στα ελληνικά). Είναι φανερό ότι η στρατηγική πρέπει να προσαρμόζεται στους κανόνες του μέσου και να εκμεταλλεύεται τα χαρακτηριστικά του. Ιδανική θεωρώ την προσέγγιση που έκανε η History Press με τον λογαριασμό @TitanicRealTime, ενώ πλέον οι λογοτεχνικοί ήρωες μπορεί να αποκτήσουν ζωή όπως ο @AndersEconomide, ο ελληνικής καταγωγής επιθεωρητής αστυνομίας του Έρεμπρο και πρωταγωνιστής του σκανδιναβικού αστυνομικού Μίσος.
Ο Χάρης Ψυχογιός είναι διευθυντής επιχειρησιακής ανάπτυξης των Εκδόσειων Ψυχογιός από το 2010. Δημιούργησε το τμήμα ηλεκτρονικών βιβλίων και εφαρμογών στις εκδόσεων αναπτύσσοντας τον μεγαλύτερο ηλεκτρονικό κατάλογο της ελληνικής γλώσσας.
Στο eVent του eAnagnostis (Τετάρτη, 11 Ιουνίου) θα συμμετάσχει στη συζήτηση για την “αναγνωστική εμπειρία σήμερα και αύριο”.
eAnagnostis: Τι σημαίνει διαβάζω ένα βιβλίο και πώς αυτό αλλάζει στο ψηφιακό περιβάλλον, με τη διάδοση του internet και των ηλεκτρονικών βιβλίων;
Χάρης Ψυχογιός: Διαβάζω σημαίνει αφήνω το μυαλό μου να ταξιδέψει επιμορφώνοντάς με ή ψυχαγωγώντας με μέσα από ένα κείμενο ή κάποιες εικόνες. Στο ψηφιακό περιβάλλον η ανάγνωση γίνεται περισσότερο οπτικοακουστική απ’ ότι ήταν στο παραδοσιακό βιβλίο. Επίσης στο ψηφιακό περιβάλλον ο αναγνώστης έχει την δυνατότητα να συμμετάσχει στην ροή της ιστορίας και να έχει αμεσότερη επαφή όχι μόνο με το κείμενο αλλά και με τον συγγραφέα.
eAnagnostis: Τι αλλάζει για τον εκδότη βιβλίων στην ψηφιακή εποχή;
Χάρης Ψυχογιός: Αλλάζει ο τρόπος παραγωγής, διανομής και επαφής με τον αναγνώστη. Π.χ.
Ενώ στην έντυπη εποχή ένα βιβλίο ήθελε πολλούς μήνες πριν διατεθεί στην αγορά, στην ψηφιακή εποχή μπορεί να κυκλοφορήσει μέσα σε μερικές εβδομάδες
Επίσης, η διανομή (από την ώρα της παραγγελίας μέχρι την παράδοση) γίνεται σε μερικά δευτερόλεπτα σε όποιο σημείο του κόσμου κι αν βρίσκεται ο αναγνώστης ή ο εκδότης.
Οι αναγνώστες έχουν πάντα την τελευταία έκδοση. Μόλις ανανεωθεί κάτι στο κείμενο, ο αναγνώστης μπορεί να το έχει. Στην έντυπη έκδοση διαβάζουμε για πάντα ό,τι αγοράσαμε την φορά εκείνη που αποκτήσαμε το βιβλίο.
eAnagnostis: Πώς θα μπορούσε ο εκδότης να εμπλουτίσει την αναγνωστική εμπειρία στο ψηφιακό περιβάλλον, τόσο για τα έντυπα όσο και για τα ηλεκτρονικά βιβλία, ανάλογα με το είδος του βιβλίου;
Χάρης Ψυχογιός: Ο εκδότης μπορεί να προσθέσει οπτικοακουστικό υλικό και να εμπλουτίσει την εμπειρία ανάγνωσης κάνοντας τον αναγνώστη να συμμετάσχει περισσότερο απ’ ότι σε ένα έντυπο βιβλίο. Έχουμε εμπλουτίσει αρκετά βιβλία τόσο στην παιδική λογοτεχνία, όσο και στην λογοτεχνία ενηλίκων με βίντεο, διάδραση και επιπλέον περιεχόμενο όπως παιχνίδια, κουίζ και υλικό που δεν υπάρχει στην έντυπη έκδοση.
eAnagnostis: Σε ποιους τρεις τομείς το ηλεκτρονικό βιβλίο και ειδικότερα η ανάγνωσή του βρίσκονται ήδη σε ικανοποιητικό σημείο και σε ποιους τρεις τομείς θα μπορούσε να βελτιωθεί μαθαίνοντας από το έντυπο ή αξιοποιώντας καλύτερα τις – ψηφιακές δυνατότητες;
Χάρης Ψυχογιός: Η λογοτεχνία ενηλίκων και εφήβων είναι σε ικανοποιητικό επίπεδο. Επίσης κρίνοντας από τις πωλήσεις διαδραστικών εφαρμογών θα έλεγα ότι και η προσχολική ανάγνωση κινείται ικανοποιητικά.
Η παιδική λογοτεχνία όμως υστερεί σε ηλεκτρονική αναγνωσιμότητα και θα μπορούσε να βελτιωθεί.
