Χάρη στο πρόγραμμα «Ψηφιοποίηση Υλικού Δημόσιων Βιβλιοθηκών», πάνω από 40.000 ηλεκτρονικοί τίτλοι από 46 Δημόσιες Βιβλιοθήκες στην Ελλάδα είναι διαθέσιμοι δωρεάν σε όποιον έχει πρόσβαση στο internet. Μια πολύτιμη συλλογή που προέρχεται από την ψηφιοποίηση υλικού των βιβλιοθηκών, χρήσιμη τόσο για τους ερευνητές όσο και για τους αναγνώστες, που για να την αξιοποιήσουμε όμως θα χρειαστούμε αρκετή υπομονή και έναν …Internet Explorer.
Το περιεχόμενο
Στο πλαίσιο του προγράμματος, ψηφιοποιήθηκαν 16.200.000 σελίδες, που αντιστοιχούν σε 41.444 τίτλους βιβλίων, εφημερίδων, περιοδικών, χαρτών, εγγράφων, χειρογράφων. Παρόλο που ο οριθμός των τίτλων είναι σημαντικός, είναι, βέβαια, ένα μέρος των συλλογών των 46 Δημόσιων Βιβλιοθηκών. Τα κριτήρια για το τι θα ψηφιοποιηθεί ήταν η μοναδικότητα, η σπανιότητα, η ιδιαίτερη εκπαιδευτική, ερευνητική και πληροφοριακή χρησιμότητα και ζήτηση και η τοπικού ενδιαφέροντος εκδοτική παραγωγή ανάλογα με το πού βρίσκεται η κάθε βιβλιοθήκη.
Τα έντυπα που ψηφιοποιήθηκαν και χρονολογούνται πριν από το έτος 1920 είναι απαλλαγμένα από συγγραφικά δικαιώματα. Μεταγενέστερες εκδόσεις έχουν εξασφαλίσει αδειοδότηση της ψηφιοποίησής τους.
Τα ψηφιοποιημένα αρχεία είναι σε μορφή PDF εικόνας, δεν έχουν κάποιου είδους κλείδωμα και μπορούμε να τα κατεβάσουμε στον υπολογιστή μας και να τα διαβάσουμε με ένα πρόγραμμα ανάγνωσης PDF ή να τα περάσουμε σε συσκευές όπως οι ηλεκτρονικοί αναγνώστες ή τα tablet PC. Δεν μπορούμε να κάνουμε εσωτερική αναζήτηση στο κάθε έγγραφο, αφού πρόκειται για αρχεία εικόνας.
Το βιβλίο, ακριβώς όπως τυπώθηκε το 1840
Με την εκτενή αυτή ψηφιοποίηση, μπορούμε να έχουμε πρόσβαση σε ιδιαίτερα σπάνια και παλιά βιβλία και μάλιστα στην αρχική τους έκδοση, όχι σε κάποια πρόσφατη ανατύπωση. Έτσι, μπορούμε π.χ. να διαβάσουμε ένα βιβλίο του 19ου αιώνα, όπως ακριβώς πρωτοτυπώθηκε – κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, γιατί αλλιώς δε θα είχαμε καν στη διάθεσή μας ένα τέτοιο βιβλίο, καθώς ακόμα και αν πήγαιναμε στη βιβλιοθήκη που έχει κάποιο αντίτυπο η πρόσβαση στο ευρύτερο κοινό είναι περιορισμένη, καθώς πρόκειται για ευπαθή βιβλία λόγω παλαιότητας. Το να δει κανείς και να διαβάσει το βιβλίο όπως τυπώθηκε έχει βέβαια και βιβλιοφιλικό ενδιαφέρον, ενώ είναι χρήσιμο και για ερευνητικούς σκοπόυς. Η πρόσβαση στην ψηφιοποιημένη συλλογή γίνεται από τον προσωπικό μας υπολογιστή όπου υπάρχει internet, δεν απαιτείται η χρήση του υπολογιστή κάποιας βιβλιοθήκης.
Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2009 και κόστισε 5,6 εκατομμύρια ευρώ. Δημόσιες Βιβλιοθήκες είναι οι βιβλιοθήκες που χρηματοδοτούνται απευθείας από το Υπουργείο Παιδείας, ενώ στο πρόγραμμα δεν έχουν περιληφτεί οι 686 δημοτικές καθώς και οι παιδικές/εφηβικές, πανεπιστημιακές και άλλες βιβλιοθήκες, που επίσης διαθέτουν σημαντικές συλλογές. Δείτε τον πλήρη κατάλογο των “Λαϊκών Βιβλιοθηκών” (δημόσες+ δημοτικές+παιδικές/εφηβικές).
“Φυλλομέτρηση”, για να δούμε το διαθέσιμο αρχείο κατά βιβλιοθήκη
(κλικ για μεγέθυνση)
Τα προβλήματα
Παρά τη σημασία του διαθέσιμου υλικού και την προσπάθεια που έχει καταβληθεί, υπάρχουν σοβαρά προβλήματα που περιορίζουν τη δυνατότητα να το χρησιμοποιήσουμε.
Γενικά, η φόρτωση των σελίδων είναι εξαιρετικά αργή, χρειάζεται πραγματικά πολύ υπομονή. Τελικά, η σελίδα στο internet που έχουμε επιλέξει θα κατέβει (μη βιαστείτε να κάνετε refresh, δε βοηθάει, απλά χάνετε χρόνο), αλλά θα πάρει ώρα. Επίσης, την αναζήτηση δεν κατάφερα να τη χρησιμοποιήσω. Από τη φυλλομμέτρηση όμως και επιλέγοντας μια βιβλιοθήκη κατάφερα να δω την ψηφιοποιημένη συλλογή της, αν και πάλι το κατέβασμα της κάθε σελίδας είναι εξαιρετικά αργό. Τέλος, το site του αρχείου λειτουργεί αποτελεσματικά μόνο με τον browser Internet Explorer, ενώ με τον Firefox και τον Chrome, δύο browser ιδιαίτερα διαδεδομένοι στην Ελλάδα, θα διαπιστώσετε ότι δεν μπορείτε να πλοηγηθείτε στις σελίδες του αρχείου και μπορεί να μην ανοίγει καν η αρχική του σελίδα. Το υλικό είναι πλούσιο και σπάνιο πάντως και επομένως αξίζει η επιμονή και η προσπάθεια.
Παρόλο που η επίσημη πύλη για το αρχείο είναι η διεύθυνση diglib.ypepth.gr, καλύτερα να ξεκινήσετε κατευθείαν από εδώ, καθώς η μετάβαση από το ένα site στο άλλο καθυστερεί.
Επιλέξτε “Παρουσίαση” (πάνω δεξιά) για να ξεφυλλίζετε το βιβλίο πιο γρήγορα και να το κατεβάσετε στον υπολογιστή σας
(κλικ για μεγέθυνση)
Παρόλο που μου πήρε χρόνο, εντόπισα και κατέβασα την έκδοση του 1840 της γλωσσικής κωμωδίας του Δημητρίου Βυζάντιου Βαβυλωνία, όπως αυτή έχει ψηφιοποιηθεί από τη “Ζωσιμαία Βιβλιοθήκη” των Ιωαννίνων. Το ξεφύλλισμα του βιβλίου ήταν πολύ αργό μέσα από τον browser, αλλά πατώντας την επιλογή “Παρουσίαση” (βλέπε screenshot) το αρχείο άνοιξε στον Adobe Reader και από κει το ξεφύλλισμα ήταν τόσο γρήγορο όσο σε οποιοδήποτε άλλο PDF αρχείο, ενώ μπόρεσα να το κατεβάσω και στον υπολογιστή μου.
Το κείμενο διαβάζεται, αλλά το διαγώνιο υδατογράφημα είναι ενοχλητικό
Αρκετά ενοχλητικό είναι ότι σε κάθε σελίδα υπάρχει διαγώνιο υδατογράφημα “Δημόσιες Βιβλιοθήκες” πάνω στο κείμενο, ενώ υπάρχει και υδατογράφημα με το όνομα της βιβλιοθήκης προέλευσης, αν και σε πιο διακριτικό σημείο. Τελικά το κείμενο διαβάζεται βέβαια, αλλά ειδικά το διαγώνιο υδατογράφημα εμποδίζει.
Το παράδειγμα της Βιβλιοθήκης Λιβαδειάς
Η βιβλιοθήκη της Λιβαδειάς, που είναι εξαιρετικά δραστήρια (site, blog, Facebook, Twitter), έχει ανεβάσει παράλληλα, σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης, το δικό της ψηφιοποιημένο αρχείο σε ένα χωριστό site. Εκεί η ταχύτητα είναι ικανοποιητική – και ελπίζουμε σύντομα να δούμε τέτοιες ταχύτητες και στο κεντρικό site του ψηφιοποιημένου υλικού όλων των Δημόσιων Βιβλιοθηκών
Με δυο λόγια
Παρά τη σημαντική βελτίωση που χρειάζεται σε ταχύτητα και λειτουργικότητα, το ψηφιοποιημένο αρχείο των Δημόσιων Βιβλιοθηκών με τους πάνω από 40.000 τίτλους του μας προσφέρει πλούσιο, δωρεάν και χρήσιμο υλικό. Αυξάνει δραματικά το διαθέσιμο ψηφιακό υλικό για ανάγνωση. Ας σκεφτούμε μόνο ότι το Project Gutenberg διαθέτει μόλις 100 ηλεκτρονικά βιβλία στα ελληνικά.
