#LondonRiots #UKRiots: “Αν κλέψουν μερικά βιβλία, μπορεί να μάθουν και τίποτα”

Λονδίνο, Σάββατο, 6 Αυγούστου 2011

Οι “ταραχές” στο Λονδίνο και σε άλλες μεγάλες πόλεις της Αγγλίας από το Σάββατο ως την Τετάρτη ήταν μια κοινωνική έκρηξη απέναντι στη φτώχεια και τον αποκλεισμό των νέων. Μέσα σε αυτήν την έκρηξη, αρκετά καταστήματα λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν, μερικά μάλιστα κάηκαν ολοσχερώς. Ο στόχος των λεηλασιών ήταν κυρίως παπούτσια και ρούχα, υπολογιστές και τηλεοράσεις πλάσμα. Ακόμα και σε εμπορικούς δρόμους όμως όπου όλες οι βιτρίνες των καταστημάτων είχαν υποστεί ζημιές, τα βιβλιοπωλεία έμειναν ανέπαφα. Και όχι μόνο τα μικρά, ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία, αλλά και αλυσίδες όπως το Waterstone’s, η μεγαλύτερη αλυσίδα βιβλιοπωλείων στη χώρα. Με εξαίρεση σύντομα διαστήματα όπου ορισμένα καταστήματα έκλεισαν προληπτικά, τα βιβλιοπωλεία παρέμειναν μάλιστα ανοιχτά παρά τις “ταραχές”.

Σε εφημερίδες και site στη Βρετανία υπήρξε προβληματισμός για αυτήν την εξαίρεση.  Τα βιβλία, σε αντίθεση με τις ηλεκτρονικές συσκευές, δε θεωρήθηκαν από τους εξεγερμένους, φτωχούς και ίσως άνεργους νέους αξιόλογα, επιθυμητά καταναλωτικά προϊόντα. Ο συγγραφέας και ποιητής Nikesh Shukla προσπάθησε στον Guardian να το εξηγήσει επισημαίνοντας ότι οι συγγραφείς συνήθως δεν προέρχονται από τους φτωχούς των βρετανικών πόλεων και δεν μπορούν επομένως να τους απευθυνθούν με τα βιβλία τους. Η γενικότερη απόρριψη των “ταραξιών” από την εκπαίδευση πριν αυτοί γίνουν “ταραξίες” δεν προβλημάτισε ιδιαίτερα.  Η ερμηνεία που φαίνεται να κυριάρχησε στη Βρετανία συνοψίζεται στα λόγια ενός υπαλλήλου του Waterstone’s, όπως δημοσιεύτηκαν και επαναλήφτηκαν εκτενώς στο Twitter: “Μάλλον θα μείνουμε ανοιχτά. Αν κλέψουν μερικά βιβλία, μπορεί να μάθουν και τίποτα”.

Twitter, Τρίτη, 9 Αυγούστου

Αυτή η φράση συγκεφαλαιώνει όχι μόνο την παντελή αδιαφορία για την ερμηνεία των γεγονότων, αλλά και τον ελιτισμό και την υπεροψία του “μορφωμένου” με την οποία αντιμετωπίστηκαν οι “ταραξίες”. Μίσος ενάντια στους “αγράμματους”, “που δεν ανοίγουν ποτέ και κανένα βιβλίο”, αυτό είναι που αισθάνεται ο υπάλληλος του Waterstone’s. Ο ελιτισμός αυτός όμως είναι πραγματικά αποκαλυπτικός για το βιβλίο ως σύμβολο πολιτισμικής και, επομένως, κοινωνικής καταξίωσης, δείχνει πόσο έχει φετιχοποιηθεί το βιβλίο και η ανάγνωσή του.

Σύμφωνα με αυτή τη λογική, ο αναγνώστης ενός βιβλίου δεν έρχεται σε επαφή με μια ολοκληρωμένη, εκτενή, τεμηριωμένη ανάλυση ή αισθητικά αξιόλογη αφήγηση. Σημασία έχει ότι μπροστά του έχει κείμενο στη μορφή του βιβλίου. Τι είναι τώρα αυτό το κείμενο, τι λέει και πώς είναι γραμμένο δεν έχει σημασία, αρκεί να είναι αρκετές σελίδες και να έχει δέσιμο βιβλίου. Μπορεί το βιβλίο να είναι “γαλάζιο” και ένας άντρας να διηγείται τις σεξουαλικές του επιτυχίες, πραγματικές ή κατά φαντασία. Μπορεί να είναι “ροζ” και μια γυναίκα να διηγείται πώς βρήκε τον έρωτα της ζωής της. Μπορεί να είναι θεωρίες συνωμοσίας ή μια -“αποκλειστική”- ματιά από την κλειδαρότρυπα στη ζωή ενός διάσημου. Μπορεί να μας υπόσχεται να χάσουμε βάρος ή να γίνουμε πλούσιοι. Σύμφωνα με το φετιχισμό της ανάγνωσης του βιβλίου, όλα αυτά δεν έχουν σημασία όμως, αρκεί να “διαβάζεις και κάνα βιβλίο”. Πολλά τέτοια βιβλία έχουν μεγάλες πωλήσεις, τέτοια βιβλία διαβάζουν πολλοί που χάρη στη “φιλαγνωσία” τους καλύπτουν τις προδιαγραφές που θέτει ο υπάλληλος του βρετανικού βιβλιοπωλείου.

Και επειδή είναι η μορφή του βιβλίου που δίνει την πολιτισμική καταξίωση, εξορισμού η ταινία, το internet ή η τηλεόραση θεωρούνται κάτι λίγο ή κάτι κατώτερο. Ακόμα και ο κινηματογράφος, “είναι τέχνη βέβαια, αλλά δεν μπορεί να υποκαταστήσει ένα βιβλίο”, κάτι που ισχύει προφανώς, όσο όμως ισχύει και ότι “ένα βιβλίο δεν μπορεί να υποκαταστήσει μια ταινία”.

Και πότε ένα βιβλίο, μια ταινία στον κινηματογράφο, μια εκπομπή στην τηλεόραση ή ένα άρθρο στο ίντερνετ είναι καλά; Ίσως όταν σε βοηθούν καταρχάς να καταλάβεις πως δεν έγινες και τόσο μοναδικός και καλύτερος επειδή κατανάλωσες αυτά τα “υψηλά”, “ποιοτικά” πολιτιστικά προϊόντα.

Υ.Γ. Για να είμαστε απόλυτα ακριβείς, ένα και μόνο βιβλιοπωλείο δέχτηκε επίθεση στο Λονδίνο, το γκέι βιβλίοπωλείο “Gay’s the Word”. Δεν υπήρξε όμως αφαίρεση βιβλίων και τα κίνητρα της επίθεσης πρέπει να ήταν ομοφοβικά.