Έφερε χτες η Apple την επανάσταση στην εκπαίδευση και τα ηλεκτρονικά συγγράμματα;

Οι αντιπαραθέσεις μετά από κάθε παρουσίαση της Apple είναι σχεδόν υποχρεωτικές. Η εταιρεία και τα προϊόντα της προκαλούν μεγάλα πάθη, θετικά ή αρνητικά. Οι αντιδράσεις όμως μετά από την χτεσινή παρουσίαση νέων εφαρμογών και υπηρεσιών για την εκπαίδευση και τα ηλεκτρονικά βιβλία ήταν διαφορετικές. Πολλοί από τους υποστηρικτές της σίγουρα δεν ενδιαφέρθηκαν ιδιαίτερα, καθώς δεν υπήρχε κάποιο καινούργιο iPhone, iPad ή Mac. Όσοι όμως ενδιαφέρθηκαν είχαν ταυτόχρονα δύο συναισθήματα: θαυμασμό για τα νέα εργαλεία, αποτροπιασμό για το κλειστό σύστημα που δημιουργεί η Apple γύρω από τον εαυτό της. Και τα δύο συναισθήματα απόλυτα δικαιολογημένα.

Σε τρεις τομείς η Apple πήγε την εκπαίδευση και τα ebooks ένα βήμα μπροστά. Δεν είναι απαραίτητα η πρώτη ή απαραίτητα η καλύτερη στον κάθε τομέα, αλλά έχει πάντα τον τρόπο της να συνδέει μεταξύ τους υπηρεσίες και εφαρμογές που ως τώρα έμεναν ασύνδετες ή δεν ήταν διαθέσιμες για πολλούς.

Έτσι, η Apple χτες βελτίωσε ακόμα περισσότερο την ήδη κορυφαία εφαρμογή για ebooks, το iBooks. Το iBooks 2 υποστηρίζει πια μέσα στα βιβλία ήχο, βίντεο, γραφικά και διαδραστικότητα με τρόπο που καμιά άλλα εφαρμογή δεν το κάνει. Στο iBookstore υπάρχει πια ξεχωριστή ενότητα με τα ηλεκτρονικα σχολικά βιβλία και συγγράμματα. Είναι ακόμα λίγα και μόνο στα αγγλικά, διαβάζονται μόνο στο iPad και διατίθενται μόνο στις ΗΠΑ, αλλά είναι η αρχή και οι τρεις μεγαλύτεροι εκδοτικοί οίκου του κλάδου, που έχουν το 90% της αγοράς στις ΗΠΑ, συμμετέχουν από την πρώτη μέρα. Το iTunes U είναι πλεον μια ξεχωριστή εφαρμογή. Δεν είναι πια ένα μέρος για να βρει κανείς δωρεάν πανεπιστημιακές διαλέξεις μόνο, αλλά πρόκειται για ολόκληρη ψηφιακή τάξη: με βίντεο-διάλέξεις, αλλά και όποιο άλλο υλικό θελήσει να ανεβάσει ο διδάσκων για το μάθημά του. Πρώτος στόχος για όλα αυτά η δευτεροβάθμια εκπαίδευση και γενικά το σχολείο και όχι το πανεπιστήμιο. Αυτό όμως που εντυπωσίασε πραγματικά ήταν το iBooks Author, ένα δωρεάν πρόγραμμα για υπολογιστές Macintosh της Apple που απλοποιεί δραματικά τη δημιουργία ηλεκτρονικών βιβλίων – ebooks μάλιστα με πολυμέσα και διαδραστικότητα που δημιουργούνται με drag-and-drop. Ως τώρα η δημιουργία ενός ebook, όχι απαραίτητα επαγγελματικού, χωρίς να ασχοληθεί κανείς με τον κώδικα του αρχείου ήταν αδύνατη.

Πίσω από αυτές τις τρεις εφαρμογές της Apple υπάρχει μια άλλη, βαθύτερη στροφή: όποιος θέλει διαδραστικό, πολυμεσικό περιεχόμενο αυτό που πρέπει να φτιάξει είναι ένα ηλεκτρονικό βιβλίο, όχι μια εφαρμογή.

Το iBooks Author ήταν αυτό που συγκέντρωσε τα φώτα χτες – και δικαιολογημένα. Τα ebooks δεν μπορούν να δείξουν τις πραγματικές τους δυνατότητες αν τα εργαλεία για τη δημιουργία τους δεν απλουστευτούν δραματικά. Όμως για να βγάλει η Apple το iBooks Author έπρεπε να “σκοτώσει” έναν εν δυνάμει αντίπαλό της, το Push Pop Press των Mike Matas και Kimon Tsinteris (συνέντευξη του τελευταίου στον Θοδωρή Γεωργακόπουλο). Το πρώτο και μόνο e-book που έβγαλαν ήταν το “Our Choice” του Al Gore (μέλος τους Δ.Σ. της Apple παρεμπιπτόντως) – και ήταν εντυπωσιακό! Το θέμα όμως δεν ήταν αυτό το ένα ebook, αλλά ότι είχαν αναπτύξει εργαλεία που θα έκαναν εύκολη και γρήγορη τη δημιουργία ebook με βίντεο, ήχο και διαδραστικότητα. Εργαλεία που θα δούλευαν σε όλους τους υπολογιστές, θα έδιναν ebooks σε μορφή ePUB, το διεθνές, ανοιχτό πρότυπο για τα ebooks, και θα μπορούσαν να πουληθούν σε όλα τα ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία. Τότε ήταν που η Apple και ο Steve Jobs, σύμφωνα με το Apple Insider, καλέσαν τον Matas, που δουλευε παλιότερα στην εταιρεία, και του “εξήγησαν” πως, αν προχωρούσε, θα τον μήνυαν γιατί χρησιμοποίησε λογισμικό που είχε αναπτύξει μεν ο ίδιος όσο δούλευε στην Apple, αλλά οι σχετικές πάτέντες δεν του ανήκαν. Έτσι οι Matas και Tsintiris προτίμησαν να πουλήσουν την εταιρεία τους στο Facebook και να μην προχωρήσουν στη δική τους εκδοχή του iBooks Author.

Το iBooks Author είναι δωρεάν, κάτι φαινομενικά παράξενο για ένα τόσο πρωτότυπο και πολύπλοκο πρόγραμμα. Αντίστοιχα προγράμματα, όχι τόσο αποδοτικά μάλιστα, κοστίζουν πολλές εκατοντάδες ευρώ. Όμως τα έσοδα για την Apple δε θα προέρθουν από την πώληση του προγράμματος. Με το iBooks Author τα ebooks που δημιουργούνται δεν είναι ePUB, το πρότυπο που χρησιμοποιούν όλοι διεθνώς εκτός από το Amazon, αλλά .ibooks, αρχείο που διαβάζεται αποκλειστικά με την εφαρμογή iBooks. Επιπλέον, ρητά αναφέρεται στους όρους χρήσης του ότι τα ebooks που δημιουργούνται με το πρόγραμμα μπορούν να πωληθούν αποκλειστικά και μόνο στο iBookstore (αν είναι δωρεάν, τα ανεβάζετε όπου θέλετε, θεωρητικά). Για να μην υπάρχει αμφιβολία, κομμάτι του κώδικα που χρησιμοποιείται είναι ιδιοκτησία της Apple.

Έτσι, το iBooks δεν απλουστεύει τη δημιουργία ebooks, απλουστεύει τη δημιουργία ebooks για το iPad και το iPhone και μόνο. Το αρχείο που προκύπτει δεν μπορεί να διαβαστεί σε κανένα άλλο tablet PC ή smartphone ή σε κάποιον ηλεκτρονικό αναγνώστη.

Για χρησιμοποιήσει ο εκδότης ή ο συγγραφέας το iBooks Author, πρέπει να έχει Mac και μάλιστα με το το πιο πρόσφατο λειτουργικό, το Mac OS X Lion. Για να κάνει προεπισκόπηση του ebook, πριν το ανεβάσει στο iBookstore, πρέπει να έχει και iPad, αφού εφαρμογή iBooks για Mac ή Windows PC δεν υπάρχει.

Καταστρέφοντας το ePUB
Όλα αυτά συνεπάγονται αυξημένα κόστη για τον συγγραφέα ή τον εκδότη, αφού πρέπει να αγοράσει υπολογιστή και tablet PC από την Apple, αλλά και να πρέπει να δημιουργήσει τουλάχιστον τρεις φορές το ebook του: μία για το iPad και το iPhone, μία για το Amazon (KF8) και μία για όλους τους υπόλοιπους σε ePUB.

Συνεπάγονται επίσης προβλήματα και για τον αναγνώστη. Αν ως τώρα το πρόβλημα ονομαζόταν κλείδωμα των βιβλίων, τώρα για τον αναγνώστη που θέλει να αλλάξει συσκευή ή εφαρμογή τα πράγματα θα είναι ακόμα πιο δύσκολα. Και να ξεκλειδώσει το (αγορασμένο) περιεχόμενό του, δε θα μπορεί να το διαβάσει σε άλλη εφαρμογή ή συσκευή, καθώς δε θα είναι και πάλι συμβατό και δε θα μετατρέπεται αποτελεσματικά.

Είτε πρόκειται για το ePUB, είτε πρόκειται για το πρότυπο του Amazon (KF8), είτε για το .ibooks της Apple, τεχνικά όλα αυτά τα ήδη αρχείων έχουν έναν κοινό πυρήνα: αποτελούν διαφορετικές υλοποιήσεις των HTML, CSS και Javascript. Το EPUB3, η νέα γενιά ePUB, φέρνει στα ebooks τις HTML5 και CSS3, φέρνει δηλαδή πολυμέσα και διαδραστικότητα, αλλά και πολύπλοκη και σταθερή ψηφιακή τυπογραφία. Λύνει μάλιστα προβλήματα με τις γλώσσες της Άπω Ανατολής. Είναι διεθνές και ανοιχτό, φτάνει να δει κανείς ποιοι είναι μέλη του οργανισμού που το διαχειρίζονται. Apple και Amazon όμως βήμα βήμα το υπονομεύουν και το καταστρέφουν.