“Metro 2033” και “Metro 2034”: o κόσμος του μετα-πυρηνικού μετρό της Μόσχας

Στις 22 Οκτωβρίου κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Καστανιώτη το μυθιστόρημα “Metro 2034” του Ντμίτρι Γκλουχόφσκι ως e-book σε ePUB (329 σελ, €9,90, iBookstore). Και από σήμερα κυκλοφορεί και ως έντυπο. 
Έχοντας διαβάσει το πρώτο βιβλίο της σειράς, το “Metro 2033” πέρυσι, έσπευσα να διαβάσω την (αυτοτελή) συνέχεια στο “Metro 2034”. Συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις, και εκμεταλλευόμενος την ευκολία των e-books, το “2034” θα το είχα διαβάσει αμέσως μετά, αλλά το βιβλίο δεν είναι μεταφρασμένο στα αγγλικά, με εξαίρεση κάποιες -ανακριβείς- μεταφράσεις από fans. Ρωσικά δε γνωρίζω για να το διάβαζα στο πρωτότυπο.
Το θέμα είναι ότι και στο δεύτερο βιβλίο του, ο Γκλουχόφσκι καταφέρνει η αφήγησή του να κινείται σε πολλαπλά επίπεδα. Δε δημιουργεί μόνο έναν από τους πιο πρωτότυπους και ολοκληρωμένους κόσμους των τελευταίων χρόνων, το μετρό της Μόσχας μετά από ένα πυρηνικό ολοκαύτωμα όπου στους σταθμούς κατέφυγαν και επέζησαν όσοι πρόλαβαν να μπουν μέσα, αλλά καταφέρνει να τον χρησιμοποιήσει για να σχολιάσει την ανθρώπινη κοινωνία γενικά και τη σύγχρονη Ρωσία ειδικότερα και για να δώσει έναν αντι-ηρωικό τόνο στις περιπέτειες που διηγείται.
Ο κόσμος του Metro 2033 & Metro 2034
Το 2013 γίνεται πυρηνικό ολοκαύτωμα. Στη Μόσχα μόλις 40.000 άνθρωποι επιζούν, όσοι κατάφεραν να μπουν στους σταθμούς του μετρό τα έξι λεπτά που μεσολάβησαν από το συναγερμό “ΑΤΟΜ” μέχρι να κλείσουν οι πόρτες. Ίσως είναι οι μόνοι επιζήσαντες του ολοκαυτώματος σε ολόκληρο τον πλανήτη, ίσως όχι. Δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με κανέναν εκτός του μετρό.
Η διοίκηση αρχικά είναι ενιαία, αλλά μια σειρά πολέμων ακολουθεί. Κάθε σταθμός γίνεται μια πόλη-κράτος. Αλλά ομάδες σταθμών δημιουργούν συνομοσπονδίες ή ενιαίες διοικήσεις. Η ισχυρότερη και πλουσιότερη είναι η Χάνσα, που καταλαμβάνει την κεντρική, κυκλική γραμμή και είναι το κέντρο του εμπορίου. Δεύτερη σε δύναμη είναι η Κοκκινη Γραμμή, που τη δημιουργούν οι νοσταλγοί της Σοβιετικής Ένωσης. Υπάρχει επίσης το Τέταρτο Ράιχ, που φτιάχνουν νεοναζί, τροτσκιστές, μυστικιστές και θρησκόληπτοι, ο καθένας με το δικό του μικρότερο ή μεγαλύτερο κράτος. Και δίπλα τους μια σειρά από ανεξάρτητους και μη-ιδεολογικά ενταγμένους σταθμούς, που προσπαθούν να επιβιώσουν, αλλά και η Πόλις, όπου συγκεντρώνεται όση γνώση έχει επιβιώσει από το πυρηνικό ολοκαύτωμα και όπου έχε συγκροτηθεί το Τάγμα, η μόνη στρατιωτική μονάδα που ασχολείται συνολικά με την ασφάλεια των ανθρώπων στο μετρό.
Η ζωή είναι ολότελα αλλαγμένη: στο μισοσκόταδο, με ελάχιστο ηλεκτρικό ρεύμα, χωρίς τρόφιμα που να χρειάζονται ήλιο, υπό τη συνεχή απειλή της ραδιενέργειας και των πλασμάτων που έχει δημιουργήσει πάνω στη γη, υπό τη συνεχή απειλή των αερίων και των πλασμάτων του μετρό. Το νέο νόμισμα είναι οι σφαίρες, αυτές που έχουν διασωθεί από το πυρηνικό ολοκαύτωμα.

Το ελληνικό  trailer του βιβλίου  “Metro 2034”

Πολλά επίπεδα αφήγησης
Ο Γκλουχόφσκι μέσα από τον αναλυτικά παρουσιασμένο και ρεαλιστικό κόσμο καταφέρνει να κινείται σε πολλά επίπεδα συγχρόνως.
Το πρώτο είναι η πιθανότητα μιας πυρηνικής καταστροφής, ακόμα και σήμερα. Αυτό το ενδεχόμενο είναι το αντίβαρο στη συνήθη αφήγηση της συνεχούς βελτίωσης της ζωής μας μέσα από τη βελτίωση της τεχνολογίας. Και στην περίπτωση αυτής της καταστροφής ο άνθρωπος γίνεται απλά χειρότερος και πιο ανταγωνιστικός λόγω της σπάνης όλων αγαθών. Δεν πρόκειται για αφορμή για αυτοκριτική και βελτίωση: απλά όλα είναι χειρότερα, ανταγωνιστικότερα και πιο θανατηφόρα. Οι άνθρωποι είναι απλά αδιόρθωτοι.
Κυρίως στο  Μετρό 2033 ο Γκλουχόφσκι εκμεταλλεύεται αυτό πλαίσιο για να σχολιάσει τα σύγχρονα ιδεολογικά ρεύματα στη Ρωσία. Η Χάνσα είναι η επικράτεια της αγοράς, πλούσια, με ισχυρές δόσεις μιλιταρισμού και αδιαφορίας για τους γύρω. Η Κόκκινη Γραμμή είναι σχετικά φτωχή, πιο εξισωτική με αυταρχικές (και όχι τόσο εξισωτικές) τάσεις. Οι νεοναζί είναι απλά απεχθείς, ενώ οι τροτσκιστές (“επαναστάτες”), λίγοι και συμπαθείς. Όμως το κύριο μέτωπο του Γκλουχόφσκι είναι οι μυστικιστές και οι θρησκόληπτοι, ένα ισχυρό ρεύμα μέσα στη ρωσική κοινωνία. Και για να εξετάσει όλα αυτά, ο συγγραφέας υιοθετεί την οπτική γωνία του ήρωά του Αρτιόμ, που ζει σε έναν ανεξάρτητο, μη-ιδεολογικά ενταγμένο σταθμό – κάτι σαν τους “απλούς ανθρώπους που προσπαθούν απλά να ζήσουν”.  
Το τρίτο επίπεδο είναι η κριτική που ασκεί ο Γκλουχόφσκι στη βία, το οποίο είναι το κοινό νήμα ανάμεσα στο Metro 2033 και το Metro 2034. Και στα δύο μυθιστορήματα υπάρχει το ίδιο δίλημμα, με αφορμή διαφορετικές ιστορίες: βία και σφαίρες για να λυθούν τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το μετα-πυρηνικό μετρό ή προσπάθεια κατανόησης των νέων πλασμάτων που δημιουργεί η ραδιενέργεια (Metro 2033) και των νέων ασθενειών που δημιουργούνται.

Το παιχνίδι δίνει την ατμόσφαιρα του μετα-πυρηνικού μετρό

Δύο βιβλία δεν είναι αρκετά.
Διαβάζοντας για το μετα-πυρηνικό μετρό θέλουμε να μάθουμε περισσότερα για αυτό, δε θέλουμε να τελειώσει η ιδέα στα δύο μυθιστορήματα που έχει γράψει ο Γκλουχόφσκι. Όπως και με τους “κόσμους” στη λογοτεχνία του φανταστικού, άλλοι συγγραφείς συνεχίζουν την ιδέα με μυθιστορήματα που εκτυλίσσονται σε άλλα μετρό σε ρωσικές πόλεις, αλλά και στην Βρετανία και την Ανταρκτική. Ο κόσμος έχει χρησιμοποιηθεί στο παιχνίδι για υπολογιστές και κονσόλες “Metro 2033”, ένα κλασικό παιχνίδι όπου πυροβολούνται τα πάντα, αλλά δίνει και μια πρώτη οπτικοποίηση του κόσμου. Η μεγάλη μας ελπίδα όμως για οπτικοποίηση είναι η ταινία που ετοιμάζεται από την Metro-Goldwyn-Mayer.
Για περισσότερες πληροφορίες για τον Γκλουχόφσκι και τα βιβλία του και ειδικά για το πώς γράφτηκε το βιβλίο, που δημοσιεύτηκε αρχικά σε site με τους αναγνώστες να βοηθούν στην επεξεργασία του, δείτε εδώ.