Ψηφιοποίηση ολόκληρης της Εθνικής Βιβλιοθήκης ανακοίνωσε η Υπουργός Παιδείας

Σύμφωνα με ανακοίνωση του Υπουργείου Παιδείας, προωθείται η ψηφιοποίηση του συνόλου της Εθνικής Βιβλιοθήκης, ώστε να γίνει  «ηλεκτρονική» και να είναι στη διάθεση της νέας γενιάς, ενώ υπό κατασκευή βρίσκεται και ηλεκτρονική μονάδα διασύνδεσης όλων των Βιβλιοθηκών της χώρας σε ένα Ενιαίο Εθνικό Συστήματος Βιβλιοθηκών.

Το νέο εφορευτικό συμβούλιο της Εθνικής Βιβλιοθήκης συναντήθηκε χθες με την υπουργό Παιδείας, Άννα Διαμαντοπούλου, η οποία δήλωσε ότι έτσι «θα μπορεί κάθε μαθητής και κάθε νέος να έχει την Εθνική Βιβλιοθήκη σε ένα ”φλασάκι”».

Νέος πρόεδρος του εφορευτικού συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης θα είναι ο Χαράλαμπος Μουτσόπουλος, καθηγητής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Η υπουργός Παιδείας αναφέρθηκε στο νέο ρόλο που καλείται να διαδραματίσει η Εθνική Βιβλιοθήκη.

Για την υλοποίηση αυτού του στόχου η Άννα Διαμαντοπούλου έθεσε τέσσερις προϋποθέσεις:

  • Την ψηφιοποίηση όλου του υλικού της Εθνικής Βιβλιοθήκης
  • Τη δημιουργία κατάλληλης ψηφιακής υποδομής για τη συλλογή και διατήρηση του ψηφιακού περιεχομένου που παράγεται στη χώρα μας,
  • Τη δημιουργία Ενιαίου Εθνικού Καταλόγου και «έξυπνης» μηχανής αναζήτησης του υλικού και
  • Την κατασκευή Ηλεκτρονικής Μονάδας Διασύνδεσης όλων των Βιβλιοθηκών της χώρας προς την κατεύθυνση της υλοποίησης του Ενιαίου Εθνικού Συστήματος Βιβλιοθηκών.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Πώς θα μπορούσε να πετύχει η ψηφιοποίηση της Εθνικής Βιβλιοθήκης
Δε χρειάζεται εξήγηση ή συζήτηση γιατί η ψηφιοποίηση της Εθνικής Βιβλιοθήκης είναι αναγκαία, ο μόνος τρόπος για να είναι το περιεχόμενό της προσβάσιμο και αξιοποιήσιμο από όσο το δυνατόν περισσότερους. Και από αυτή την πλευρά η ανακοίνωση της Άννας Διαμαντοπούλου είναι απόλυτα θετική. Οι απόπειρες όμως ψηφιοποίησης βιβλιοθηκών στην Ελλάδα έχουν δείξει πώς η ανακοίνωση και η καλή πρόθεση δε σημαίνουν απαραίτητα και επιτυχία.

Η ψηφιοποίηση περισσότερων από 40.000 τίτλων από τις ελληνικές δημόσιες βιβλιοθήκες (διαθέσιμοι για δωρεάν κατέβασμα) π.χ. είχε οδηγήσει σε ένα κακό αποτέλεσμα. Παρά τα 5,6 εκατομμύρια ευρώ που κόστισε, το αποτέλεσμα είναι αρχεία PDF με τη μορφή εικόνας, στα οποία δεν μπορεί να γίνει αναζήτηση κειμένου, αρχεία που δεν είναι ευανάγνωστα λόγω των ενοχλητικών υδατογραφημάτων και που δεν έχουν πλούσιες πληροφορίες για το περιεχόμενο και την ταυτότητά τους (metadata) και, επιπλέον, όλα αυτά σε ενα μη-λειτουργικό και απελπιστικά αργό site.

Οι όροι για τη σωστή ψηφιοποίηση είναι τα αρχεία να είναι αναζητήσιμα, να έχουν πλούσια metadata (λέξεις-κλειδιά, κατηγοριοποίηση κατά συγγραφείς κλπ) και να είναι τα πάντα προσβάσιμα από το internet με λειτουργικό και γρήγορο site.

Τα αρχεία που θα πρέπει να είναι διαθέσιμα σε μια καλή ψηφιοποίηση είναι τόσο απλές, σκαναρισμένες εικόνες (που θα διαφυλάσσουν επακριβώς το αρχικό βιβλίο για αρχειακούς και ερευνητικούς σκοπούς), όσο και αρχεία PDF κειμένου με καλό OCR (επεξεργασία ώστε από τις σκαναρισμένες εικόνες να φτάσουμε σε αναζητήσιμο κείμενο) και πίνακα περιεχομένων. Σε επόμενη φάση το μέρος των βιβλίων που αποτελούνται κυρίως από κείμενο θα μπορούσαν να είναι διαθέσιμα και σε μορφή ePUB, που είναι η πλέον κατάλληλη μορφή για ηλεκτρονική ανάγνωση.

Ένα παράδειγμα ικανοποιητικής ψηφιοποίησης από τα ελληνικά πράγματα πάντως είναι η περίπτωση του Ιστορικού Αρχείου Ελληνικής Νεολαίας. Πρόκειται για πολύ πιο μικρής κλίμακας έργο, αλλά, αν η Εθνική Βιβλιοθήκη έφτανε τα επόμενα 5 ή 10 χρόνια σε αυτό το επίπεδο, θα μπορούσαμε να είμαστε απόλυτα ικανοποιημένοι.

Η δήλωση της Άννας Διαμαντοπούλου ότι «θα μπορεί κάθε μαθητής και κάθε νέος να έχει την Εθνική Βιβλιοθήκη σε ένα ”φλασάκι”» είναι ατυχής και επικοινωνιακού χαρακτήρα. Απλά, η Εθνική Βιβλιοθήκη δε χωράει σε ένα φλασάκι! Και δε χωράει όχι μόνο στο μεγαλύτερο φλασάκι, ούτε καν στο μεγαλύτερο εξωτερικό σκληρό (αναφέρομαι σε προϊόντα εμπορικά διαθέσιμα για προσωπική χρήση). Το ζήτημα εξάλλου δεν είναι να έχει ο καθένας στον υπολογιστή του ολόκληρη την Εθνική Βιβλιοθήκη, αλλά να υπάρχει ένα site, λειτουργικό και γρήγορο, στο οποίο να έχουμε όλοι πρόσβαση. Αυτό κάνουν εξάλλου όλοι όσοι ψηφιοποιούν σήμερα βιβλιοθήκες και αυτό κάνει, με μεγάλη επιτυχία και το Google Books, η πιο μαζική και επιτυχημένη ψηφιοποίηση βιβλιοθηκών, παρά τα επιμέρους προβλήματά της.

Η ιδέα της συνολικής ψηφιοποιήσης της Εθνικής Βιβλιοθήκης, παρόλο που ακούγεται καλή, δεν είναι απαραίτητα και σωστή. Θα ήταν καλύτερα πιθανόν να γίνει σε μια πρώτη φάση επιλογή από το διαθέσιμο υλικό, με δεδομένη και την έλλειψη προηγούμενης εμπειρίας. Το θέμα δεν είναι εξάλλου η όπως να ‘ναι ψηφιοποίηση, αλλά μια ψηφιοποίηση που τα προϊόντα της είναι χρήσιμα για (με την ευρεία έννοια) εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς σκοπούς.

Πάντως, το κόστος και οι τεχνικές δυσκολίες δε θα είναι αμελητέες. Χαρακτηριστικό ως προς αυτό είναι ότι η Βρετανική Βιβλιοθήκη, με μεγαλύτερη παράδοση και καλύτερη οργάνωση από την αντίστοιχή της ελληνική, ανακοίνωσε συνεργασία με το Google Books. Τέτοιες συμφωνίες σημαίνουν ότι η Google αποκτά δικαιώματα επί των ψηφιοποιημένων αρχείων, αλλά από την άλλη η Google είναι εγγύηση ότι και η ψηφιοποίηση θα γίνει, σε ένα εύλογο μάλιστα χρονικό διάστημα, και θα είναι αρκετά ικανοποιητική.

Πιστεύω στον απόλυτα δημόσιο χαρακτήρα των βιβλιοθηκών και των υπηρεσιών τους, αλλά φοβάμαι ότι ένα έργο ψηφιοποίησης της Εθνικής Βιβλιοθήκης χωρίς τη Google ή θα αργούσε υπερβολικά γίνει ή θα είχε εξαιρετικά μέτριο αποτέλεσμα, αν δε συνέβαιναν και τα δύο.