Το βιβλίο στην εποχή της κρίσης. Ανοιχτή επιστολή βιβλιοbloggers.

23.02.2013, Συγγραφέας: Μιχάλης Καλαμαράς

Το eAnagnostis.gr δημοσιεύει σήμερα κείμενο που έλαβε για το βιβλίο την εποχή της κρίσης και το ζήτημα της τιμής των βιβλίων στα ελληνικά, και των ebooks ανάμεσά τους. Το κείμενο γράφτηκε από τη Βιβή Γ. της “Λέσχης Ανάγνωσης του ‘Degas‘” σε συνεργασία με τον Πατριάρχη του “Βιβλιοκαφέ“. Δημοσιεύεται σε πολλά ελληνικά βιβλιοblogs σήμερα. Στο τέλος του κειμένου μπορείτε να βρείτε τα δικά μου σχόλια.

Το βιβλίο στην εποχή της κρίσης. Ανοιχτή επιστολή.

Κυρίες και κύριοι εκδότες,

ζητούμενο, τόσο για σας όσο και για μας τους βιβλιόφιλους ιστολόγους, είναι να αυξηθεί η αναγνωσιμότητα σε μια Ελλάδα, που διαβάζει όλο και λιγότερο.

Βασικό πρόβλημα τα τελευταία χρόνια είναι η κρίση. Μια κρίση οξύτατη και πολυεπίπεδη. Έχει εισβάλει στις επιχειρήσεις σας, αλλά διαστρωματωμένα αποτυπώνεται πλέον και στο μεγαλύτερο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας και επηρεάζει, αντιστοίχως αναλογικά και πάντως δραματικά, τη ζωή όλων μας. Όταν η ανεργία και η κάθετη πτώση του εισοδήματος έχουν εκτοξευθεί στους πιο υψηλούς δείκτες των τελευταίων δεκαετιών, η βασική βεβαίως προτεραιότητα δεν μπορεί παρά να είναι η υπεράσπιση της Αξιοπρέπειας στην καθημερινή διαβίωση με όλα όσα πρέπει αυτή να περιλαμβάνει σε συνθήκες Δημοκρατίας: Υγεία, Στέγη, Τροφή, Εκπαίδευση, Ελευθερία.

Για τους βιβλιόφιλους αυτής της χώρας, που στην πλειονότητά τους δεν είναι ένα προνομιούχο κομμάτι, που ζει εκτός κοινής οικονομικής πραγματικότητας, το βιβλίο αποτελεί ένα πολύ σημαντικό αγαθό ενταγμένο στα παραπάνω, το οποίο δεν μπορεί και δεν πρέπει να μπει στην λίστα εκείνων, που θα μειωθούν ή θα κοπούν εντελώς, επειδή η ακρίβεια το καθιστά συχνά απλησίαστο.

Αν με τις προσφορές, τα παζάρια, την στροφή στους παλιούς τίτλους και την επιστροφή στις βιβλιοθήκες διαφαίνεται μια καλή λύση, τι θα γίνει με τους καινούργιους τίτλους;

Θα αφορούν σε όλο και πιο λίγους; Και αν παγιωθεί αυτό ως αναγκαστική συνθήκη στην κρίση, θα πάμε από την εκδοτική πλημμυρίδα σε μιαν εκδοτική άμπωτη, της οποίας τα απαιτούμενα χαρακτηριστικά θα περιγράφονται με την φράση εκδίδουμε ό,τι μπορεί να αποσβέσει;

Είχαν ακουστεί και παλιότερα αντιρρήσεις για την τιμή του βιβλίου, τόσο από αναγνώστες όσο και από τους ειδικούς του χώρου, δημοσιογράφους και κριτικούς. Όταν ένα μέσο βιβλίο στοιχίζει 15-20€, οι περισσότεροι θα προτιμήσουν να παρακολουθήσουν μια ταινία στον κινηματογράφο, που κοστίζει πολύ κάτω από 10€ ή τα ίδια χρήματα να τα αφιερώσουν σε άλλου είδους (ψυχαγωγική) διέξοδο.

Το ίδιο δυστυχώς ισχύει και για το ηλεκτρονικό βιβλίο. Εκεί που θα έπρεπε η τιμή να είναι πολύ χαμηλότερη, δεδομένου ότι τα έξοδα έκδοσης είναι μικρότερα, παρατηρούνται μικρές διαφορές σε σχέση με το έντυπο βιβλίο. Το λογικό θα ήταν ο αναγνώστης, που έχει την ανάλογη συσκευή, να παρακινηθεί να αγοράζει άυλα κείμενα, ενώ αυτός που δεν έχει, να βρει κίνητρο για να ακολουθήσει την εξέλιξη.

Πριν φτάσουμε στο θλιβερό και στρεφόμενο στην ουσία κατά του πολιτισμού μας σημείο, να εκμηδενιστεί δηλαδή εντελώς ο αριθμός των αναγνωστών, ας επιχειρήσετε εσείς, οι εκδοτικοί οίκοι, καθώς σ’ εσάς πέφτει πρωτίστως αυτή η υποχρέωση,ένα θαρραλέο βήμα: μείωση της τιμής των καινούργιων τίτλων, ώστε να μην ανακοπεί η δημιουργική έκφραση όλων αυτών, στους οποίους ανάμεσα, πάντοτε, υπάρχουν ταλέντα που δεν πρέπει να χαθούν, επειδή θα έχει προκριθεί λόγω ωμής ανάγκης, το εφήμερο και το ευπώλητο.

Το βιβλίο,σήμερα, είναι ακριβό και αποτρέπει την αγορά του. Αυτή είναι η πραγματικότητα,την οποία όμως, εσείς, μπορείτε να αλλάξετε.

Ως αναγνώστες, ιστολόγοι και πολίτες, σας ζητάμε την μεγαλύτερη δυνατή μείωση και, αν το πράξετε, πρώτοι εμείς, θα την υποστηρίξουμε.

Αντιλαμβανόμαστε τις ποικίλες δυσκολίες,από τις υποχρεώσεις σας στους εργαζόμενους, το κόστος χαρτιού, τα βάρη των δικαιωμάτων, των μεταφράσεων και ούτω καθεξής μέσα μάλιστα στις ιδιαιτερότητες της ελληνικής αγοράς με τους γλωσσικούς της περιορισμούς και τον ελάχιστο πληθυσμό, όμως και πάλι το βιβλίο, ακριβώς στην παρούσα κρίση, οφείλουμε να το διαδώσουμε ως αγαθό και όχι ως πολυτέλεια των ολίγων.

Τα ιστολόγιά μας, πάντα φιλόξενα και χωρίς κανενός είδους αντάλλαγμα, λειτουργήσαμε και λειτουργούμε, εκ των πραγμάτων, ως… διαφημιστές βιβλίων! Ειδικά εκείνων που υπερβαίνουν το εφήμερο…

Εμείς μπορούμε να συνεχίσουμε υπηρετώντας από κοινού με σας την Λογοτεχνία (και κάθε άλλου είδους λόγο) και συμβάλλοντας στην επιβίωσή της, αν κι εσείς θελήσετε να προχωρήσετε σ’ αυτό, που επιτακτικά πλέον σας ζητάμε: χαμηλές τιμές σε όλα και ειδικότερα στα καινούργια βιβλία, χωρίς αλλαγή στην αισθητική και την ποιότητά τους.

Κάποιες επισημάνσεις

Το κείμενο αποτελεί πρωτοβουλία των δύο bloggers. Και ως τέτοιο το παραθέτω παραπάνω. Ως μια συμβολή σε μια συζήτηση που συνεχίζεται.

Το ζήτημα της τιμής των βιβλίων στα ελληνικά σε έντυπη ή ηλεκτρονική μορφή είναι βέβαια υπαρκτό. Δεν είναι καθόλου λίγοι οι τίτλοι που κινούνται στα 20 ευρώ, ακόμα και όταν ο συγγραφέας είναι Έλληνας και η έκτασή του έχει επαυξηθεί χάρη στη μεγάλη γραμματοσειρά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το τελευταίο βιβλίο του Μάρκαρη.

Ναι, το θέμα της τιμής δεν αφορά όλους τους εκδοτικούς οίκους εξίσου. Αλλά αφορά τους περισσότερους και δεν πιστεύω ότι ένα τέτοιο κείμενο θα έπρεπε να μπει σε μια περιπτωσιολογία. Περιγράφει τη γενική εικόνα.

Ας σημειωθεί επίσης ότι αρκετοί από τους συντελεστές του βιβλίου έχουν υποστεί μειώσεις στις αμοιβές τους: από τους συγγραφείς έως τους μεταφραστές, τους επιμελητές και τους υπάλληλους βιβλιοπωλείων.

Το κείμενο, και το αίτημα της μείωσης των τιμών, θα έπρεπε βέβαια να απευθύνεται εξίσου σε εκδοτικούς οίκους και βιβλιοπωλεία. Ο εκδότης καθορίζει την τιμή καταλόγου, αλλά το ποσοστό των βιβλιοπωλείων σε αυτήν δεν είναι καθόλου ασήμαντο – σε κάποιες περιπτώσεις ισοδυναμεί με ή ξεπερνά το ποσοστό του εκδοτικού οίκου.

Και ναι, θα πρέπει να δούμε πέρα από την τελική, λιανική τιμή του βιβλίου πώς ακριβώς μοιράζονται τα έσοδά του.

Στην Ελλάδα τα βιβλία εκδίδονται για ένα δυνητικό κοινό 11 εκατομμυρίων, από το οποίο ένας μικρός σχετικά αριθμός είναι συστηματικοί αναγνώστες βιβλίων – εξαιρούμαι εδώ την ανάγνωση βιβλίων για επαγγελματικούς σκοπούς ή για τις σπουδές. Δεν πρόκειται για κάποια παγκόσμια ή πανευρωπαϊκή πρωτοτυπία. Είναι η ίδια εικόνα σε όλον τον ευρωπαϊκό Νότο με το πρόσθετο επιβαρυντικό στοιχείο ότι η ελληνική γλώσσα έχει πολύ λίγους ομιλητές εκτός Ελλάδας.

Ο πυρήνας του προβλήματος βρίσκεται όμως αλλού. Στην Ελλάδα “διαβάζω ένα βιβλίο” σημαίνει ότι πηγαίνω στο βιβλιοπωλείο και το αγοράζω – και το αγοράζω καινούργιο. Η αγορά μεταχειρισμένων βιβλίων είναι στα όρια της ανυπαρξίας και οι βιβλιοθήκες απίστευτα υποβαθμισμένες και υποχρηματοδοτούμενες. Οι σχολικές βιβλιοθήκες έχουν κλείσει ή κλείνουν.

Αποτέλεσμα; Και μια κουλτούρα ανάγνωσης δεν ευνοείται και η μόνη επιλογή που έχουμε για να διαβάσουμε είναι να αγοράσουμε.