Τι σημαίνει δωρεάν ηλεκτρονικό σχολικό βιβλίο

Η κατάργηση του Οργανισμού Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων (ΟΕΔΒ) και η ανάθεση των αρμοδιοτήτων του στο Ερευνητικό Ακαδημαϊκό Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών (ΕΑΙΤΥ), Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου με έδρα την Πάτρα, προκάλεσε έντονες ανησυχίες ότι τα τυπωμένα σχολικά βιβλία θα αντικατασταθούν από ηλεκτρονικά και, κατ’ επέκταση, ότι τα σχολικά βιβλία θα σταματήσουν να είναι δωρεάν.

Το ΕΑΙΤΥ, στο οποίο θα υπαχθεί και το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο, θα είναι ο φορέας που θα αναλάβει την τεχνολογική υποστήριξη τόσο των υπηρεσιών του υπουργείου Παιδείας όσο και της εκπαίδευσης και σκοπός του θα είναι “ο σχεδιασμός, η οργάνωση και ο συντονισμός της παραγωγής και διανομής των σχολικών βιβλίων (σε έντυπη και σε ηλεκτρονική μορφή), καθώς και η ενιαία διαχείριση, ανάπτυξη και επιχειρησιακή εκμετάλλευση των κεντρικών υποδομών, των ηλεκτρονικών υπηρεσιών και των ψηφιακών εφαρμογών μάθησης”.

Η κατάργηση του ΟΕΔΒ δημιούργησε από μόνη της μια εύλογη ανησυχία για το κατά πόσο το κράτος θα συνεχίσει να αναλαμβάνει το ίδιο να παράγει και να διανέμει δωρεάν τα βιβλία στους μαθητές, ιδιαίτερα καθώς μια πολιτική γενικευμένων περικοπών, αλλά και με δεδομένες τις έντονες προσπάθειες για περιορισμό των δωρεάν συγγραμμάτων στα Πανεπιστήμια.

Το ενδεχόμενο ότι η κατάργηση των δωρεάν σχολικών βιβλίων μπορεί να προκληθεί από την εισαγωγή των ηλεκτρονικών βιβλίων επισημάνθηκε σε δημοσίευμα της Π. Στεφανάκου στην Αυγή της 29 Δεκ. 2010 (Πάει και το δωρεάν σχολικό βιβλίο). Εκεί, με μια ερμηνεία των ανακοινώσεων του Υπουργείου Παιδείας που παρατέθηκαν παραπάνω, όπου γίνεται λόγος για σχολικά βιβλία και σε ηλεκτρονική μορφή, αλλά και με βάση την κατάργηση του ΟΕΔΒ και την υπαγωγή των αρμοδιοτήτων του καθώς και το Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου, η δημοσιογράφος βγάζει τα εξής συμπεράσματα: η δωρεάν διανομή των τυπωμένων σχολικών βιβλίων αντικαθίσταται από τη δωρεάν διανομή ηλεκτρονικών σχολικών βιβλίων, τα ηλεκτρονικά σχολικά βιβλία θα διανέμονται με email, τα ηλεκτρονικά σχολικά βιβλία θα χρειάζεται να τυπωθούν και, αφού αυτό δε θα το κάνει το Υπουργείο, θα το κάνουν και θα αναλαμβάνουν το κόστος το κάθε σχολείο ή οι γονείς, κάτι που καταργεί στην πράξη τη δωρεάν διανομή των σχολικών βιβλίων.

Το Υπουργείο Παιδείας μάλλον δε σχεδιάζει να αντικαταστήσει άμεσα το τυπωμένο βιβλίο στα σχολεία με το ηλεκτρονικό βιβλίο. Βέβαια, οι αναφορές του πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου στο ηλεκτρονικό βιβλίο και οι αλλεπάλληλες αναφορές του Υπουργείου Παιδεία στο “ψηφιακό σχολείο”, ασαφείς και επικοινωνιακού βασικά χαρακτήρα, δημιουργούν σύγχυση και επιτρέπουν να υποθέτουμε διάφορα. Αυτό που φαίνεται πάντως από την περιγραφή των σκοπών λειτουργία του ΕΑΙΤΥ είναι μια προετοιμασία για να μπει στην εκπαίδευση και το ηλεκτρονικό βιβλίο (άγνωστο με ποιο τρόπο και σε ποια μορφή), όχι κάτι παραπάνω από αυτό.

Οι ανησυχίες της δημοσιογράφου για το δωρεάν χαρακτήρα των σχολικών βιβλίων είναι όμως βάσιμες. Στις δηλώσεις της Υπουργού Παιδείας για τη διάψευση του δημοσιεύματος της Αυγής, μετά από μια σύντομη διαβεβαίωση ότι τα βιβλία θα συνεχίζουν να μοιράζονται δωρεάν, προχωράει σε μια κατασυκοφάντηση των δωρεάν βιβλίων και των μαθητών: οι μαθητές καίνε και πετάνε τα βιβλία τους γιατί είναι δωρεάν. Οπότε, μας αφήνει η Υπουργός να βγάλουμε εμείς το συμπέρασμα, θα ήταν καλύτερα να τα αγόραζαν για να τα “σέβονται”. Κλασική δήλωση όπου η τυπική διάψευση είναι στην ουσία επιβεβαίωση. Αλλά και ειδικά για το ηλεκτρονικό βιβλίο δεν είναι απίθανο τα πράγματα να εξελιχτούν όπως τα περιγράφει η δημοσιογράφος. Προφανώς ηλεκτρονικό βιβλίο δεν είναι και δεν μπορεί να είναι ένα αρχείο που το τυπώνουμε ατομικά με τον εκτυπωτή μας (ή του σχολείου), αλλά είναι ένα αρχείο που διαβάζεται ηλεκτρονικά, δηλαδή σε έναν υπολογιστή, ένα tablet PC, ένα κινητό ή έναν ηλεκτρονικό αναγνώστη. Αν συνέβαινε αυτό, θα μιλάγαμε απλώς για το παλιό, γνωστό τυπωμένο βιβλίο, με μόνη διαφοροποίηση το ποιος το τυπώνει. Υπερβάλλει όμως η δημοσιογράφος όταν λέει ότι τα ηλεκτρονικά βιβλία τελικά θα τυπώνονται από τους μαθητές ή το σχολείο; Κι όμως, καθόλου! Σε αρκετά πανεπιστήμια στην Ελλάδα, όπου οι σημειώσεις κατεβαίνουν ηλεκτρονικά από τη σελίδα του διδάσκοντα αντί να μοιράζονται τυπωμένες, δυνατότητα που παρουσιάζεται ως μεγάλο τεχνολογικό άλμα, αυτό που συνήθως συμβαίνει είναι ότι οι φοιτητές τις τυπώνουν ιδιωτικά. Κάτι που συνεπάγεται έμμεση κατάργηση του δωρεάν χαρακτήρα των συγγραμμάτων.

Υπό ποιες προϋποθέσεις το ηλεκτρονικό σχολικό βιβλίο θα ήταν δωρεάν
Είναι πιθανό η εισαγωγή των ηλεκτρονικών βιβλίων στο σχολείο να χρησιμοποιηθεί σαν άλλοθι για να καταργηθεί στην πράξη η δωρεάν διανομή των βιβλίων. Να δημιουργηθεί μια κατάσταση όπου τυπικά το Υπουργείο Παιδείας θα μοιράζει τα βιβλία σε ηλεκτρονική μορφή, αλλά για να διαβαστούν να πρέπει ο μαθητής είτε να αγοράζει ο ίδιος τη συσκευή που χρειάζεται για να τα διαβάσει ηλεκτρονικά είτε να αναγκάζεται να τυπώνει. Και τα δύο ενδεχόμενα θα σήμαιναν ότι το σχολικό βιβλίο δεν είναι πια δωρεάν.

Για να είναι πραγματικά δωρεάν το ηλεκτρονικό σχολικό βιβλίο, χρειάζεται:

1. Το περιεχόμενο, το ηλεκτρονικό βιβλίο, να διανέμεται δωρεάν στους μαθητές. Ένα email μπορεί να είναι βοηθητικό, αλλά στην πράξη αρκεί τα ηλεκτρονικά βιβλία να υπάρχουν σε ένα site του Υπουργείου, από το οποίο τόσο οι μαθητές αλλά και οποιοσδήποτε άλλος που θέλει θα μπορεί να τα καεβάζει.
2. Πέρα από το περιεχόμενο, θα πρέπει και το hardware, η συσκευή που απαιτείται για την ανάγνωση των ηλεκτρονικών βιβλίων να διατίθεται επίσης δωρεάν στους μαθητές. Το αν θα είναι υπολογιστής, tablet PC ή ηλεκτρονικός αναγνώστης είναι συζητήσιμο – και είναι συζητήσιμο αν πράγματι οποιαδήποτε απ’ αυτές τις συσκευές είναι κατάλληλη αυτή τη στιγμή για το ηλεκτρονικό βιβλίο στο σχολείο, αλλά όποια κι αν είναι θα πρέπει να διανέμεται δωρεάν.
3. Το software για την ανάγνωση, την υπογράμμιση, τις σημειώσεις και τους σελιδοδείκτες πάνω στα ηλεκτρονικά βιβλία να είναι δωρεάν.
4. Περιεχόμενο, συσκευή και software θα πρέπει να είναι κατάλληλα για το ηλεκτρονικό βιβλίο και τους σκοπούς του στο σχολείο και να λειτουργούν αποτελεσματικά, διαφορά οι μαθητές θα οδηγούνται στην εκτύπωση των βιβλίων.

Αυτές είναι οι προϋποθέσεις για να είναι το ηλεκτρονικό σχολικό βιβλίο δωρεάν. Ακόμα και μία από αυτές τις προϋποθέσεις να μην τηρείται, το ηλεκτρονικό σχολικό βιβλίο παύει να είναι δωρεάν.

Διαβάστε επίσης:

• Ο Γιώργος Παπανδρέου, το “ηλεκτρονικό βιβλίο” και το σχολείο στην Ελλάδα
• Σχέδιο για εισαγωγή έγχρωμων ηλεκτρονικών αναγνωστών στα σχολεία της Σαγκάης