Αμερικανοί εκδότες έρχονται σε συμβιβασμό για το καρτέλ τιμών στα ebooks, καταργούν το agency model

Η ομοσπονδιακή δικαστής Denise Cote ενέκρινε την Πέμπτη στις ΗΠΑ το συμβιβασμό στον οποίο προχώρησαν οι μεγάλοι αμερικανικοί εκδοτικοί οίκοι Hachette, HarperCollins και Simon & Schuster  με το Υπουργείο Δικαιοσύνης,  που τον Απρίλιο είχε στραφεί συνολικά εναντίον πέντε εκδοτών και της Apple για δημιουργία καρτέλ τιμών στα e-books. Η απόφαση από τη δικαστή πάρθηκε σε χρόνο-ρεκόρ για τα αμερικανικά δικαστικά δεδομένα. Ο συμβιβασμός προβλέπει ότι οι τρεις εκδότες θα εγκαταλείψουν σε 7 ημέρες από την απόφαση το “agency model” στα e-books, σύμφωνα με το οποίο οι εκδοτικοί οίκοι και όχι το βιβλιοπωλείο καθορίζουν τη λιανική τιμή πώλησης των e-books στις ΗΠΑ. Σε αντάλλαγμα, το Υπουργείο Δικαιοσύνης θα πάψει τη δίωξη.
Η απόφαση έρχεται λίγες μέρες μετά το συμβιβασμό στον οποίο προχώρησαν οι τρεις εκδότες σε δικαστικά ανεξάρτητη, αλλά σχετιζόμενη υπόθεση, όπου αποδέχτηκαν να καταβάλουν το πρωτοφανές ποσό των 69 εκατομμυρίων δολαρίων ως αποζημίωση σε αγοραστές e-books που τους είχαν μηνύσει για τη δημιουργία καρτέλ τιμών στα e-books που είχε οδηγήσει σε υψηλές τιμές. Και με αυτήν την απόφαση, οι εκδότες υποχρεώνονται να εγκαταλείψουν το “agency model”.
Και στις δύο αυτές υποθέσεις οι εκδόσεις Macmillan και Penguin, αλλά και η Apple δεν έχουν αποδεχτεί το συμβιβασμό.
Σύντομα και στην Ευρώπη
Παράλληλα, σύμφωνα με το ειδησεογραφικό πρακτορείο Reuters, οι ευρωπαϊκοί κλάδοι των εκδοτικών οίκων Simon & Schuster, HarperCollins, Hachette Livre και Macmillan καθώς και η Apple έχουν προτείνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον καθορισμό της τιμής των e-books στην Ευρωπαϊκή Ένωση από τα βιβλιοπωλεία για 2 χρόνια, ώστε να αποσυρθεί η αντίστοιχη με τις ΗΠΑ έρευνα της Επιτροπής για το σχηματισμό καρτέλ τιμών στα e-books. Αντίθετα, οι εκδόσεις Penguin, ο έκτος εκδοτικός οίκος για τον οποίο διεξάγεται έρευνα, δε φαίνεται να θέλουν να προχωρήσουν σε αντίστοιχο συμβιβασμό.
Τι είναι το “agency model”
Σύμφωνα με το “agency model”, τα βιβλιοπωλεία λειτουργούσαν ως απλοί “διαμεσολαβητές” της πώλησης και την τιμή λιανικής πώλησης του e-book την καθόριζαν οι εκδότες, που απέδιδαν σταθερά ποσοστά αυτής της τιμής στα βιβλιοπωλεία. Σύμφωνα με το “wholesale model”, στο οποίο αναγκάστηκαν να επανέλθουν τώρα οι τρεις εκδότες, το βιβλιοπωλείο αγοράζει χονδρική τα e-books και είναι στη συνέχεια ελεύθερο να καθορίσει αυτό τη λιανική τιμή πώλησής του.
Από την αρχή της κυκλοφορία του Kindle από το Amazon, το Νοέμβριο του 2007, ίσχυε το “wholesale model” και το Amazon πουλούσε τα best seller e-books στα $9,99 παρόλο που τα αγόραζε ακριβότερα. Με την κυκλοφορία του iPad από την Apple, τον Απρίλιο του 2010, οι εκδότες κατάφεραν να επιβάλουν το “agency model” και να αυξήσουν τις τιμές των e-books.
Το τέλος του “agency model”;
Οι δύο συμβιβασμοί στις ΗΠΑ και ο διαφαινόμενος συμβιβασμός με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνιστούν ισχυρό πλήγμα για το “agency model” στις πωλήσεις των e-books και μπορεί να είναι η αρχή ανατροπών στην αγορά του ηλεκτρονικού βιβλίου που δε θα περιοριστούν στους τρεις εκδοτικούς οίκους και τις ΗΠΑ.

Παρόλο που όλοι οι εμπλεκόμενοι εκδοτικοί οίκοι και, κυρίως, η Apple δεν έχουν αποδεχτεί τους συμβιβασμούς, τουλάχιστον στις ΗΠΑ, η δυναμική που αναπτύσσεται για την κατάργηση του “agency model” είναι σαφής.

Εξάλλου, αντίθετα με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, στις ΗΠΑ στα τυπωμένα βιβλία τα βιβλιοπωλεία καθορίζουν τη λιανική τιμή, ενώ οι εκδότες υποχρεούνται να προσφέρουν την ίδια τιμή χονδρικής σε όλα τα βιβλιοπωλεία.

Στα e-books μπορεί να επαναληφτεί η ιστορία της Apple και της μουσικής βιομηχανίας, όταν ο Steve Jobs επέμενε -και τελικά επέβαλε- το κάθε τραγούδι να κοστίζει $0,99.

Amazon εναντίον εκδοτών
Η διαφαινόμενη κατάρρευση του “agency model” αντανακλά την πίεση από τους αναγνώστες για χαμηλότερες τιμές στα e-books, αλλά και την πίεση από το Amazon κυρίως, που θέλει να καθορίζει αυτό τις τελικές τιμές των e-books. Η διαμάχη για την τιμή των e-books αντανακλά αποκλίνουσες απόψεις για το ποια είναι η σωστή τιμή για προϊόντα που είναι πλέον ψηφιακά. Ειδικά για το Amazon ο καθορισμός των τιμών από το βιβλιοπωλείο του επιτρέπει να ρίχνει τις τιμές στα e-books, κυρίως τα best seller, για προσελκύσει αγοραστές και στον υπόλοιπο κατάλογό τους και  για να κερδίσει μερίδιο αγοράς. Οι αποφάσεις αυτές ενισχύουν ξεκάθαρα το Amazon έναντι των ανταγωνιστών του και έναντι των εκδοτικών οίκων.
Στη μεγάλη τους πλειοψηφία εκδοτικοί οίκοι και συγγραφείς υποστηρίζουν την άποψη πως ο εκδότης, όχι το βιβλιοπωλείο, πρέπει να καθορίζουν τη λιανική τιμή των e-books.